Chúng ta có thể soạn bài Thuế máu lớp 8 theo 3 phần như sau:
Phần 1: Giới thiệu tác giả đoạn trích Thuế máu:
– Nguyễn Ái Quốc (1890-1969) có tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung. Sinh ra ở huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
– Nguyễn Ái Quốc là tên gọi của Hồ Chủ Tịch trong thời kỳ hoạt động trước cách mạng năm 1945. Người không chỉ là một nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc, Người còn được biết đến với tư cách là một nhà văn nhà thơ lớn, được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới. Người có rất nhiều tác phẩm nổi bật như: Tuyên ngôn độc lập, bản án chế độ thực dân Pháp, Đường Kếch mạng, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…
Phần 2: Giới thiệu tác phẩm Thuế máu:
2.1. Xuất xứ của đoạn trích:
– “Thuế máu” là một đoạn trích thuộc chương 1 của Bản án chế độ thực dân Pháp.
– Bản án chế độ thực dân Pháp (viết bằng tiếng Pháp) xuất bản lần đầu tại Pa-ri vào năm 1925, xuất bản lần đầu tiên ở Việt Nam năm 1946.
– Tác phẩm bao gồm 12 chương và phần phụ lục Gửi thanh niên Việt Nam.
– Bản án chế độ thực dân Pháp đã tố cáo và kết án tội ác tày trời của chủ nghĩa thực dân Pháp trên mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa… Đồng thời, tác phẩm cũng nói lên tình cảnh khốn cùng của người dân nô lệ ở các xứ thuộc địa trên thế giới, từ đó vạch ra đường lối cách mạng đúng đắn để tự giải phóng dân tộc, giành độc lập.
2.2. Bố cục của đoạn trích có 3 ý sau:
– Chiến tranh và người bản xứ
– Chế độ lính tình nguyện
– Kết quả của sự hy sinh.
Phần 3: Đọc – hiểu văn bản Thuế máu
3.1. Nhận xét vè cách đặt tên chương, tên các phần trong văn bản?
Gợi ý trả lời:
– “Thuế máu” qua cái tên đã thấy sự bóc lột tàn nhẫn của Thực dân Pháp đối với người dân thuộc địa. Chúng gọi là thuế nhưng thực chất là một sự chà đạp, coi khinh đối xử thậm tệ đối với người dân. Chúng coi người dân bản địa là một công cụ đỡ đạn, khiến người dân phải xa vợ, xa con, xa quê để dấn thân vào chiến trường. Cái cách đặt tên đoạn trích cũng cho chúng ta thấy được, sự sục sôi căm thù với dã tâm độc ác của bọn đế quốc xảo trá, niềm thương cảm xót xa, đau đớn cho số phận của người dân các nước thuộc địa.
3.2. So sánh thái độ của các quan cai trị thực dân đối với người dân thuộc địa ở hai thời điểm: trước khi có chiến tranh và khi chiến tranh đã xảy ra. Số phận thảm thương của người dân thuộc địa trong các cuộc chiến tranh phi nghĩa được miêu tả như thế nào?
Gợi ý trả lời:
* Thái độ của quan cai trị trước chiến tranh: Tất cả người dân thuộc địa chúng coi như là những tên da đen bẩn thỉu, những tên ngu si, cùng lắm chỉ biết kéo xe tay, ăn đòn của quan cai trị.
* Nhưng khi chiến tranh nổ ra: chúng lại dùng những lời ngọt ngào biến họ thành “con yêu”, người “bạn hiền” của quan phụ mẫu, quan toàn quyền lớn bé, được trao cho những danh xưng cao quý.
– Số phận thảm thương của người dân thuộc địa trong các cuộc chiến tranh phi nghĩa được miêu tả: Trả giá đắt bằng việc: Phải xa lìa vợ con, quê hương, bỏ mạng, phải thây trên những bãi chiến trường châu Âu, lấy xương chạm nên những chiếc dậy của ngày chống chế. Còn ở hậu phương thì kiệt sức trong các xưởng thuốc súng ghê tởm, và khủng khiếp hơn khi bảy mươi vạn người bản xứ đã đặt chân lên đất Pháp, tám vạn người không thể trở về quê hương.
3.3. Nêu rõ các thủ đoạn, mánh khóe bắt lính của bọn thực dân. Người dân thuộc địa có thực “tình nguyện” hiến dâng xương máu như lời lẽ bịp bợp của bọn cầm quyền?
Gợi ý trả lời:
– Các thủ đoạn, mánh khóe bắt lính của bọn thực dân được thể hiện trong đoạn trí Thuế máu”: Bọn thực dân với những thủ đoạn tàn ác, lừa gạt, bịp bợp của toàn quyền đông dương bằng những việc như:
* Chúng tiến hành các cuộc lùng ráp lớn về nhân lực trên toàn cõi Đông Dương.
* Lợi dụng việc bắt lính để nhũng lạm- tham nhũng.
* Bắt những người nghèo khổ, khỏe mạnh và tống tiền con nhà giàu.
* Bọn thực dân dựng lên màn kịch rêu rao về chế độ “tình nguyện” đi lính.
– Người dân thuộc địa đã không tình nguyện như lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền:
* Họ tự tìm cách làm cho mình bị nhiễm những căn bệnh nặng nhất để không phải đi lính.
* Họ bị xiềng xích, bắt bớ, tống giam và bị áp tải xuống tàu.
3.4. Kết quả sự hi sinh của người dân thuộc địa trong các cuộc chiến tranh như thế nào? Nhận xét về cách đối xử của chính quyền thực dân đối với họ sau khi đã bóc lột hết “thuế máu” của họ?
Gợi ý trả lời:
* Những người dân thuộc địa trở về “giống người bẩn thỉu”, “giồng người hèn hạ” như trước khi xảy ra chiến tranh. Tài sản thì bị cướp hết, bị đánh đập, bị đối xử như súc vật và còn bị đuổi đi một cách trắng trợn. Không những vậy, có người còn bỏ cả tính mạng của mình nhưng lại không được hưởng một chút công lý nào cả.
– Cái cách mà chính quyền thực dân đối xử với họ sau khi đã bóc lột hết “ Thuế máu” là một bộ mặt trơ tráo, đối xử dã man, tàn nhẫn, giả nhân, giả nghĩa và hoàn toàn khác hẳn với những lời hứa hẹn trước đó.
3.5. Nhận xét về trình tự bố cục các phần trong chương. Phân tích nghệ thuật châm biếm, đả kích sắc sảo, tài tình của tác giả thể hiện qua cách xây dựng hình ảnh, qua giọng điệu?
Gợi ý trả lời:
Trình tự thời gian từ trước, trong, và sau cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Mục đích là phơi bày được toàn bộ tội ác cũng như sự lật lọng của chính quyền thực dân và khắc họa được nỗi đau của nhân dân ta.
– Qua đoạn trích ta thấy được nghệ thuật châm biếm, đả kích sắc sảo của tác giả đã được thể hiện chủ yếu qua những hình ảnh chân thực phản ánh chính xác thực trạng, đồng thời có sức tố cáo mạnh mẽ. Mặt khác, ngôn từ mà tác giả sử dụng sâu sắc khi châm biếm, đả kích chính sách và giọng điệu lừa bịp của bọn thực dân: Ngôn ngữ có sức gợi hình. Ngoài ra câu hỏi tu từ được sử dụng với mục đích đập tan luận điệu xảo trá đến trơ trẽn của chính quyền Đông Dương. Và đặc biệt qua đoạn trích “ Thuế máu” chúng ta thấy được tác giả sử dụng rất thành công giọng điệu giễu nhại, nghệ thuật phản bác.
3.6. Nhận xét về yếu tố biểu cảm trong đoạn trích được học?
Gợi ý trả lời:
Tác giả đã xây dựng được các hình ảnh và giọng điệu mang tính biểu cảm cao. Qua đó đã toát lên số phận đáng thương của người dân thuộc địa, và thấy rõ bộ mặt giả nhân giả nghĩa bỉ ổi của chính quyền thực dân. Mặt khác người nhận ra một lòng căm phẫn kẻ thống trị tàn ác, niềm xót xa thương cảm cho thân phận người nô lệ bị lợi dụng, bị bóc lột bằng một loại thuế mà đúng với tiêu đề đoạn trích “Thuế máu”.
3.7. Qua các đoạn phân tích trên, chúng ta có thể tóm tắt lại đoạn trích “ Thuế máu” về mặt nội dung và nghệ thuật:
– Phần nội dung: Đoạn trích đã vạch trần bộ mặt giả dối của chính quyền thực dân Pháp trong việc biến người dân thuộc địa thành vật hy sinh cho lợi ích của chúng trong những cuộc chiến tranh phi nghĩa tàn khốc.
– Phần nghệ thuật: Tác giả đã sử dụng hình ảnh và giọng điệu trào phúng đặc sắc, ngôn từ mang màu sắc châm biếm, thủ pháp tương phản, đối lập…