Soạn Phong cách ngôn ngữ chính luận (tiếp theo) Trang 105-108 Ngữ văn 11 Tập 2

II. CÁCH PHƯƠNG TIỆN DIỄN ĐẠT VÀ ĐẶC TRƯNG CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN

(Soạn Phong cách ngôn ngữ chính luận)

1. Các phương tiện diễn đạt

– Về từ ngữ: văn bản chính luận sử dụng ngôn ngữ thông thường nhưng có khá nhiều từ ngữ chính trị: độc lập đồng bào, tự do, quyền lợi…

– Về ngữ pháp: câu văn thường là câu có kết cấu chuẩn mực, gần với những phán đoán lôgíc trong một hệ thống lập luận, diễn đạt trong một mạch suy luận.

– Về biện pháp tu từ: Ngôn ngữ không phải lúc nào cũng mang tính công thức, ước lệ, khô khan. Ngược lại, nó có thể rất sinh động do sử dụng nhiều các biện pháp tu từ.

2. Đặc trưng của phong cách ngôn ngữ chính luận:

Phong cách ngôn ngữ chính trị mang ba đặc trưng cơ bản:

– Tính công khai về quan điểm chính trị.

– Tính chặt chẽ trong diễn đạt và suy luận

– Tính truyền cảm, thuyết phục.

Các đặc trưng đó được thế hiện ở những phương tiện diễn đạt nhằm đạt mục đích trình bày ý kiến hoặc bình luận, đánh giá vấn đề theo một quan điểm chính trị nhất định.

LUYỆN TẬP

(Soạn Phong cách ngôn ngữ chính luận)

Câu 1: Chỉ ra biện pháp tu từ trong đoạn văn chính luận sau:

Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuồng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chông thực dân pháp cứu nước.

(Hồ Chí Minh, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến)

Trả lời:

Biện pháp tu từ trong đoạn trích:

– Biện pháp điệp ngữ kết hợp với điệp cấu trúc cú pháp: ai có… dùng.

– Biện pháp liệt kê: súng, gươm, cuốc, thuổng, gậy gộc. (Cách liệt kê giáng bậc, từ lớn đến nhỏ, từ vũ khí đến dụng cụ thô sơ).

– Câu văn giàu nhịp điệu, giọng văn dứt khoát, thúc giục.

– Sử dụng các câu ngắn, ngắt đoạn phối hợp với các phép tu từ trên tạo cho đoạn văn có giọng điệu dứt khoát và mạnh mẽ.

Câu 2: Viết một đề cương bài nói để chứng minh cho câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh:

Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt nam có bước tới đài vinh quan để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.

(Hồ Chí Minh, Thư gửi các học sinh)

Trả lời:

Đề cương bài nói chứng minh câu nói của Hồ Chí Minh: Non sông… của các em.

+ Luận cứ: Ở thời điểm nào thì thanh niên (trong đó có học sinh là lực lượng quan trọng) cũng gánh vác nhiệm vụ quan trọng, chủ yếu của đất nước, thanh niên chính là rường cột của nước nhà, và cũng là người chủ tương lai của đất nước.

  • Thời chiến: thanh niên là lực lượng đông đảo và sung sức, sáng tạo trên mặt trận, trong sản xuất. (Ví dụ: thời chống Pháp, chống Mĩ).
  • Thời bình: thanh niên là nguồn nhân lực chính để xây dựng, kiến thiết đất nướcđóng vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, hội nhập với thế giới, làm giàu đất nước, rạng danh dân tộc.
  • Từ trung đại đến hiện đại: thời nào thanh niên cũng là lực lượng chính trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội.

+ Sức mạnh và phẩm chất đáng quý của lực lượng thanh niên:

  • Sức trẻ mạnh mẽ, dẻo dai.
  • Dễ dàng tiếp thu cái mới, cái tiến bộ và có sức sáng tạo dồi dào.
  • Có lí tưởng, ý chí và khát vọng mãnh liệt.

+ Vai trò của thanh niên, học sinh: trụ cột của đất nước.

+ Kết luận: Thanh niên (trong đó phần lớn là học sinh) phải học tập để xây dựng đất nước sánh vai với các nước văn minh, tiến bộ.

Câu 3: Viết một đoạn văn chứng minh nhận định sau: Lòng yêu nước bắt nguồn từ tình yêu những người thân, yêu nơi chôn nhau cắt rốn với những kỉ niệm tuổi thơ không bao giờ quên.

Trả lời:

+ Đoạn văn tham khảo:

Lòng yêu nước có thể hội tụ trong mỗi người bằng nhiều con đường khác nhau. Đó là sự tiếp nối truyền thống lâu đời của ông cha, là bài học rút ra từ sách vở từ chương nhưng gần gũi nhất, tình cảm ấy còn bắt nguồn từ tình yêu những người thân, yêu nơi chôn rau cắt rốn với những kỉ niệm tuổi thơ không bao giờ quên

Yêu người thân là yêu những người máu mủ ruột già trong gia đình như ông bà, cha mẹ, anh chị em. Cái nôi gia đình thổi vào tâm hồn mỗi người một tình cảm gắn bó tự nhiên trên cơ sở huyết thống và sự gần gũi, cộng sinh, cộng cảm.

Yêu nơi chôn rau cắt rốn là yêu những con đường, những dòng sông, những cánh đồng, những phố phường… bất kì nơi nào đã trở thành nơi ta sinh ra và có những kỉ niệm thời thơ ấu.

Yêu nước đồng nghĩa với việc phải gắn với ý thức về nghĩa vụ bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước. Đó là cơ sở tạo nên tình cảm lớn: Lòng yêu nước. Là một học ngồi trên ghế nhà trường, mỗi chúng ta cần cố gắng học tập và rèn luyện tốt để có thể góp phần xây dựng đất nước.

Những sợi dây tình cảm nhỏ bé nhưng sâu sắc, bền chặt không gì có thể chia cắt hay xóa nhòa ấy là cốt lõi hình thành tình cảm lớn lao, đó là tình yêu đất nước. Đến một lúc nào đó, tình yêu nước sẽ trở thành hành động bảo vệ, dựng xây đất nước mạnh mẽ, kiên quyết và đáng tự hào ở mỗi công dân.