Soạn Hành động nói (tiếp theo) trang 70-73, sách giáo khoa Ngữ Văn 8 tập 2
I – CÁCH THỰC HIỆN HÀNH ĐỘNG NÓI
Câu 1 (Soạn Hành động nói (tiếp theo): Đánh số thứ tự trước mỗi câu trần thuật trong đoạn trích dưới đây. Xác định mục đích nói của những câu ấy bằng cách đánh dấu (+) vào ô thích hợp và dấu (-) vào ô không thích hợp theo bảng dưới.
“(1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. (2) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. (3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. (4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. (5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến”.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
Trả lời:
Câu 2 (Soạn Hành động nói (tiếp theo): Dựa theo cách tổng hợp kết quả ở bài tập trên, hãy lập bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật với những kiểu hành động nói mà em đã biết. Cho ví dụ minh họa.
Trả lời:
+ Bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật với các kiểu hành động nó. Ví dụ được minh họa trong bảng:
II – LUYỆN TẬP
Câu 1 (Soạn Hành động nói (tiếp theo): Tìm các câu nghi vấn trong bài “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn. Cho biết những câu ấy dùng làm gì. Vị trí của từng câu trong từng đoạn văn có liên quan như thế nào đến mục đích nói của nó.
Trả lời:
+ Các câu nghi vấn trong bài “Hịch tướng sĩ” đó là”:
(1) Từ xa xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có?
(2) Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?
(3) Vì sao vậy?
(4) Nếu vậy, rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa?
+ Những câu nghi vấn trên dùng để:
(1) Khẳng định từ xa xưa đời nào cũng có trung thần nghĩa sĩ
(2) Khẳng định khi mất nước thì tướng sĩ không thể nào vui vẻ được
(3) Dùng để hỏi
(4) Khẳng định sự nhục nhã, đau đớn cho những ai không theo sách lược binh pháp.
+ Vị trí của từng câu trong từng đoạn văn thường đứng ở đầu đoạn để nêu vấn đề cho từng đoạn văn.
Câu 2 (Soạn Hành động nói (tiếp theo): Nhiều người có nhận xét là trong các bài nói, bài viết của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường kêu gọi chiến sĩ, đồng bào bằng những câu trần thuật. Hãy tìm những câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích dưới đây của Người và cho biết hình thức diễn đạt ấy có tác dụng như thế nào trong việc động viên quần chúng.
a) “Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc.
Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.
Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc Giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn.
Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt […].”
(Lời kêu gọi cả nước tiến lên đánh thắng giặc Mĩ xâm lược)
b) “Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
[…] Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hào bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.”
(Di chúc)
Trả lời:
+ Những câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích là:
– Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.
– Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm trong nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt.
– Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân tộc và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
+ Hình thức diễn đạt sử dụng các câu trần thuật có mục đích cầu khiến có tác dụng có tác dụng động viên, khích lệ, cổ vũ, hiệu triệu quần chúng, đồng bào cả nước chung tay góp sức đánh thắng giặc ngoại xâm.
Câu 3 (Soạn Hành động nói (tiếp theo): Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi câu ấy thể hiện quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật như thế nào?
Trả lời:
+ Các câu cầu khiến trong đoạn trích trên là:
– Song anh có cho phép em mới dám nói…
– Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.
– Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào bắt nạt thì em chạy sang…
– Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi.
+ Mỗi câu cầu khiến trên đều thể hiện quan hệ và tính cách của các nhân vật. Dế Choắt ốm yếu, hiền lành, an phận, yếu thế nên phải nhờ vả Dế Mèn. Còn Dế Mèn ngạo mạn, hống hách, không có lòng trắc ẩn, cho rằng mình khỏe mạnh nên coi thường Dế Choắt.
Câu 4 (Soạn Hành động nói (tiếp theo): Trong các cách hỏi đường dưới đây, em nên dùng những cách nào nào để hỏi người lớn?
a) Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ?
b) Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
c) Bưu điện ở đâu, hả bác?
d) Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với!
e) Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?
Trả lời: Trong các cách hỏi đường trên, em sẽ dùng cách a), b) và e) để hỏi người lớn.
Câu 5: Trong quán ăn, một người nói với một người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành động nào?
a) Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.
b) Trả lời người kia: “Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà!”
c) Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “Mời anh” (hoặc “Mời chị”, “Mời bác”…).
Trả lời:
Trong các hành động trên, người nghe nên lựa chọn hành động
c) Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “Mời anh” (hoặc “Mời chị”, “Mời bác”…).