Soạn Câu cảm thán trang 43-45 Ngữ văn 8 Tập 2
I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
(Soạn Câu cảm thán trang 43-45) Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a) Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết… Một người như thế ấy!… Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!… Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng… Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…
(Nam Cao, Lão Hạc)
b) Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
– Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
(Thế Lữ , Nhớ rừng)
Câu hỏi:
(1) – Trong những đoạn trích trên, câu nào là câu cảm thán?
(2) – Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cảm thán?
(3) – Câu cảm thán dùng để làm gì? Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết quả giải một bài toán,… có thể dùng câu cảm thán không? Vì sao?
Trả lời:
(1) Các câu cảm thán có trong các ví dụ trên là:
+ (a): Hỡi ơi lão Hạc!
+ (b): Than ôi!
(2) Dấu hiệu nhận biết chính là các từ ngữ cảm thán được dùng trong câu: Hỡi ơi! Than ôi!
(3) Kiểu câu này thường được dùng để bộc lộ cảm xúc một cách trực tiếp của người nói hay người viết.
Trong các văn bản hành chính như đơn từ, biên bản, hợp đồng hay trong trình bày kết quả giải một bài toán thì không thể dùng câu cảm thán, bởi các văn bản này yêu cầu ngôn ngữ khách quan, lô-gic, chính xác cao.
II. LUYỆN TẬP
Câu 1 (Soạn Câu cảm thán trang 43-45): Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không? Vì sao?
a) Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)
b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
c) Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Trả lời:
– Không phải tất cả các câu trong những đoạn trích trên đều là câu cảm thán, mà chỉ có các câu có chứa những từ ngữ cảm thán (từ in đậm) sau:
+ (a): Than ôi!; Lo thay!; Nguy thay!
+ (b): Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
+ (c): Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.
Câu 2: Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?
a) Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con?
(Ca dao)
b) Xanh kia thăm thẳm từng trên
Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?
(Chinh phụ ngâm khúc)
c) Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;
Đem chi xuân đến gợi thêm sầu.
(Chế Lan Viên, Xuân)
d) Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Trả lời:
– Nghĩa biểu cảm thể hiện trong các câu trên:
a) Là lời than thở của người nông dân nghèo khổ dưới chế độ phong kiến xưa.
b) Là lời than của người chinh phụ trước cảnh chiến tranh khiến hạnh phúc gia đình bị chia cắt.
c) Câu thơ thể hiện tâm trạng bế tắc của người thi sĩ trước cuộc sống trong bối cảnh đất nước còn chịu cảnh nô lệ lầm than.
d) Câu văn thể hiện sự ân hận của Dế Mèn sau khi trót gây ra cái chết của Dế Choắt.
– Không nhất thiết phải dùng câu cảm thán để biểu đạt tình cảm, cảm xúc; mà có thể dùng nhiều kiểu câu khác nhau. Trong các câu nêu trên cũng vậy, mặc dù đều bộc lộ nhiều tình cảm, cảm cúc, nhưng không có câu nào là kiểu câu cảm thán, bởi không có đặc điểm hình thức của kiểu câu này.
Câu 3: Đặt hai câu cảm thán để bộc lộ cảm xúc
a) Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.
b) Khi nhìn thấy mặt trời mọc.
Trả lời:
a) Con yêu ba nhiều lắm! Cảm ơn ba đã luôn bên con, yêu thương con vô điều kiện.
b) Ôi! Bình minh trên Biển mới tuyệt vời làm sao!
Câu 4: Nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến và câu cảm thán.
Trả lời: