Bài ôn luyện về dấu câu bao gồm phần lý thuyết về cách sử dụng dấu câu, thực hành sửa các lỗi dùng dấu câu và luyện tập đặt các dấu câu đúng.
I. TỔNG KẾT VỀ DẤU CÂU
Để thực hành viết văn tốt, các em cần nắm được cách dùng các dấu câu cơ bản theo bảng tổng kết dưới đây:
| Dấu câu |
Công dụng |
| Dấu chấm | Kết thúc câu tường thuật. |
| Dấu chấm hỏi | Kết thúc câu nghi vấn. |
| Dấu chấm than | Kết thúc câu cảm thán hay cầu khiến. |
| Dấu phẩy | Ngăn cách các từ; cụm từ. |
| Dấu chấm phẩy | Ngăn cách các bộ phận của câu. |
| Dấu hai chấm | Biểu hiện sự giải thích câu dẫn chứng, liệt kê. |
| Dấu chấm lửng | Thay thế phần ý không diễn đạt thành lời… |
| Dấu gạch ngang | Tách biệt các thành phần biệt lập hoặc báo hiệu một lời nói độc thoại hay đối thoại. |
| Dấu ngoặc đơn | Tách biệt các thành phần biệt lập. |
| Dấu ngoặc kép | Đánh dấu lời dẫn trực tiếp, hoặc đánh dấu từ ngữ với ý mỉa mai (dấu nháy) hoặc dùng ghi tên tác phẩm, sách trong một câu đề cập đến chúng. |
II. ÔN LUYỆN VỀ DẤU CÂU: CÁC LỖI THƯỜNG GẶP VỀ DẤU CÂU
- Thiếu ngắt dấu câu khi đã kết thúc
Xét ví dụ và trả lời câu hỏi: Ví dụ thiếu dấu ngắt ở chỗ nào? Nên dùng dấu gì để kết thúc câu ở chỗ đó?
Tác phẩm “Lão Hạc” làm em vô cùng xúc động trong xã hội cũ, biết bao nhiêu người nông dân đã sống nghèo khổ cơ cực như lão Hạc.
Trả lời:
– Câu văn trên thiếu dấu ngắt câu sau từ “xúc động”
– Nên dùng dấu chấm đế kết thúc câu.
- Dùng dấu ngắt câu khi câu chưa kết thúc.
Xét ví dụ và trả lời câu hỏi: Dấu chấm sau từ này là đúng hay sai? Nên dùng dấu gì để kết thúc câu ở chỗ đó?
Thời còn trẻ, học ở trường này. Ông là học sinh xuất sắc nhất.
Trả lời:
– Dùng dấu ngắt câu sau từ “này” là sai, vì câu chưa kết thúc.
– Nên dùng dấu phẩy để tách câu
- Thiếu dấu thích hợp để tách bộ phận của câu khi cần thiết
Xét ví dụ và trả lời câu hỏi: Câu này thiếu dấu gì để phân biệt ranh giới giữa các thành phần đồng chức? Hãy đặt dấu đó thích hợp vào chỗ trống.
Cam quýt bưởi xoài là đặc sản của vùng này.
Trả lời:
– Câu trên thiếu dấu phẩy để phân biệt ranh giới giữa các thành phần đồng chức
– Cần sửa lại như sau: Cam, quýt, bưởi, xoài là đặc sản vùng này.
- Lỗi lộn công dụng giữa các dấu câu
Xét ví dụ và trả lời câu hỏi: Đặt dấu hỏi ở cuối câu thứ nhất và dấu chấm ở cuối câu thứ hai trong đoạn văn này đã đúng chưa? Vì sao? Ở các vị trí đó nên đặt dấu gì?
Quả thật, tôi không biết nên giải quyết vấn đề này như thế nào và bắt đầu từ đâu? Anh có thể cho tôi một lời khuyên không. Đừng bỏ mặc tôi lúc này.
Trả lời:
– Việc dùng dấu chấm hỏi ở cuối câu đầu là sai. Vì đây là câu tường thuật nên ta nên dùng dấu chấm.
– Việc dùng dấu chấm ở cuối câu thứ hai là sai. Vì đây là câu hỏi nên ta cần dùng dấu chấm hỏi để kết thúc câu.
III. LUYỆN TẬP ÔN LUYỆN VỀ DẤU CÂU
Câu 1: Chép đoạn văn và điền các dấu câu thích hợp vào chỗ có dấu ngoặc đơn.
Trả lời:
Con chó nằm ở gầm phản bỗng chốc vẫy đuôi rối rít (,) tỏ ra bộ dạng vui mừng (.)
Anh Dậu lử thử từ cổng tiến vào với vẻ xanh ngắt và buồn rứt như kẻ sắp bị tù tội (.)
Cái Tí (,) thằng Dần cũng vỗ tay reo (:) A (!) Thầy đã về (!)
Mặc kệ chúng nó (,) anh chàng ốm yếu im lặng dựa gậy lên tấm phên cửa (,) nặng nhọc chống tay vào gối và bước lên thềm (.) Rồi lảo đảo đi đến cạnh phản (,) anh ta lăn kềnh lên trên chiếc chiếu rách (.)
Ngoài đình (,) mõ đập chan chát (,) trống cái đang thùng thùng (,) tù và thổi như ếch kêu (.)
Chị Dậu ôm com vào ngồi trong phản (,) sờ tay vào trán chồng và sẽ sàng hỏi (:)
(-) Thế nào (?) Thầy em có mệt lắm không (?) Sao chậm về thế (?) Trán đã nóng lên đây mà (!)
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Câu 2: Phát hiện lỗi về dấu câu trong các đoạn sau đây và thay vào đó các dấu câu thích hợp (có điều chỉnh dấu viết hoa trong trường hợp cần thiết).
a) Sao mãi tới giờ anh mới về, mẹ ở nhà chờ anh mãi. Mẹ dặn là: “Anh phải làm xong bài tập trong chiều nay”.
b) Từ xưa trong cuộc sống lao động và sản xuất nhân dân ta có truyền thống yêu thương nhau giúp đỡ lẫn nhau trong lúc khó khăn gian khổ. Vì vậy có câu tục ngữ lá lành đùm lá rách.
c) Mặc dù đã qua bao nhiêu năm tháng. Nhưng tôi vẫn không quên được những kỉ niệm êm đềm thời học sinh.
Trả lời:
a) Sao mãi tới giờ anh mới về ? Mẹ ở nhà chờ anh mãi. Mẹ dặn là anh phải làm xong bài tập trong chiều nay.
b) Từ xưa trong cuộc sống lao động và sản xuất, nhân dân ta có truyền thống yêu thương nhau giúp đỡ lẫn nhau trong lúc khó khăn, gian khổ. Vì vậy có câu tục ngữ lá “lành đùm lá rách”.
c) Mặc dù đã qua bao nhiêu năm tháng, nhưng tôi vẫn không quên được những kỉ niệm êm đềm thời học sinh.
Hy vọng bài soạn ôn luyện về dấu câu chi tiết trên đây, sẽ giúp các em nhớ lại cách sử dụng các dấu câu một cách chính xác nhất.