Soạn Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm trang 82-84 Ngữ văn 8 Tập 2
I. CHUẨN BỊ Ở NHÀ
Cho đề bài : “Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp cần học tập chăm chỉ hơn”… Lập dàn bài các luận điểm, luận cứ và dự kiến cách trình bày.
Trả lời:
+ Phân tích đề bài:
- Thể loại: Văn nghị luận (Về một vấn đề trong học tập)
- Nội dung: khuyên bạn học tập chăm chỉ.
- Hình thức: báo tường.
- Đối tượng tiếp nhận: bạn cùng lớp.
Ngoài các yếu tố về thể loại, nội dung chi phối trực tiếp đến cấu trúc, ngôn ngữ, giọng điệu của bài văn, hai yếu tố hình thức và đối tượng cũng rất quan trọng.
+ Dàn bài các luận điểm, luận cứ và cách trình bày:
- Mở bài: Học tập chăm chỉ là việc nên làm của học sinh
- Thân bài
+ Luận điểm 1: Hiện nay có rất nhiều bạn học sinh trong lớp chưa chăm chỉ trong học tập
– Luận cứ: Điểm kiểm tra còn thấp, kéo thành tích lớp đi xuống, nhiều bạn không làm bài tập về nhà, không chuẩn bị bài trước khi đến lớp…
– Luận cứ: có một số bạn lơ là học tập và chỉ đam mê các trò chơi như bi-da, trò chơi điện tử, giao du với các thành phần bạn xấu… khiến kết quả học tập ngày càng giảm sút, làm nhà trường và gia đình rất lo ngại.
+ Luận điểm 2: Hậu quả của việc học tập không chăm chỉ là rất lớn
– Luận cứ: Ảnh hưởng đến thành tích và lực học của bản thân, trường lớp, gia đình.
– Luận cứ: Ảnh hưởng đến sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, xã hội, hội nhập thế giới.
+ Luận điểm 3: Phải học tập chăm chỉ hơn
– Luận cứ: Muốn đạt được yêu cầu học giỏi, học cao thì điều đầu tiên là phải chăm chỉ, cần cù.
– Luận cứ: Tổ chức học nhóm, học tổ; các bạn giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong học tập.
- Kết bài:
+ Học tập chăm chỉ đem lại nhiều kết quả tốt nên hãy học tập chăm chỉ.
Các bạn nên suy nghĩ về nhiệm vụ và tương lai của mình mà lo học hành siêng năng hơn. Đó cũng là cách các bạn đền ơn cha mẹ và các thầy giáo, cô giáo. Nếu chăm chỉ học hành, nhất định các bạn sẽ tiến bộ hơn và lúc đó các bạn sẽ gặt hái được những thành công trên con đường chinh phục tri thức.
- Cách trình bày:
Với hình thức báo tường và đối tượng là bạn bè, người viết có thể sử dụng nhiều giọng điệu khác nhau, nhiều từ ngữ quen thuộc, gần gũi hằng ngày. Minh họa hình ảnh cho bài báo tường thêm sinh động, thu hút.
II. LUYỆN TẬP TRÊN LỚP
Câu 1: Xây dựng hệ thống luận điểm
Một bạn dự định đưa vào bài viết của mình những luận điểm dưới đây:
a) Lớp ta có nhiều bạn học giỏi, lao động tốt, làm vui lòng thầy cô, cha mẹ, xứng đáng là tấm gương sáng cho mọi người noi theo.
b) Các thầy, cô giáo và nhiều bậc phụ huynh của lớp ta đang rất lo buồn.
c) Thế mà một số bạn trong lớp còn tỏ ra chểnh mảng trong học tập.
d) Vậy thì ngay từ lúc này, các bạn ấy hãy chuyên cần học tập hơn.
e) Các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
Hệ thống luận điểm này có chỗ nào chưa chính xác? Nếu có, thì theo em, bạn ấy cần phải điều chỉnh, sắp xếp lại như thế nào?
Trả lời:
Hệ thống luận điểm này còn một số chỗ chưa hợp lý:
– Có luận điểm còn chứa đựng những nội dung không phù hợp với luận đề (Luận đề nêu: “phải chăm chỉ học tập hơn”, luận điểm lại nói đến khỏe mạnh, lao động tốt…). Cần phải dứt khoát loại bỏ những nội dung không phù hợp đó.
– Còn thiếu những luận điểm cần thiết, khiến mạch văn có chỗ bị đứt đoạn và luận đề không được hoàn toàn sáng rõ (cần thêm những luận điểm như: đât nước rất cần những người tài giỏi, hay: phải học chăm mới học giỏi, mới thành tài…)
– Sự sắp xếp các luận điểm còn chưa thật hợp lí (vị trí của luận điểm b làm cho bài thiếu mạch lạc, luận điểm b không thế đứng sau luận điểm d…).
Theo em bạn ấy cần sắp xếp lại hệ thống luận điểm trên như sau:
Câu a) -> câu c) -> câu e) -> câu b) -> câu d).
Câu 2: Trình bày luận điểm.
Em phải giúp bạn trình bày luận điểm (e) thành một đoạn văn nghị luận. Hãy cho biết:
a) Trong các câu sau, có thể dùng những câu nào để giới thiệu luận điểm (e)? Trong số đó, em thích câu nào nhất?
(1) Tuy nhiên, các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
(2) Do đó, các bạn ấy chưa thấy rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
(3) Nhưng các bạn có nên cứ chểnh mảng trong học tập như thế hay không? Xin hãy nhớ rằng, bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
Hãy nghĩ thêm một vài câu giới thiệu luận điểm khác.
Trả lời:
+ Trong số các câu trên, có thể dùng câu (1) và câu (3) để giới thiệu luận điểm (e) Tuy nhiên trong những câu được dẫn, câu (3) hay hơn cả vì thể hiện được tình cảm, cảm xúc (lòng mong muốn bạn tiến bộ) của người viết được bộc lộ rõ ràng, do đó hiệu quả thuyết phục sẽ cao hơn.
+ Một vài câu giới thiệu luận điểm khác:
– Là những thanh niên của thời đại mới, các bạn cần ý thức được rằng bây giờ càng ham vui chơi, không chịu đi học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
– Đất nước ta đang ngày một phát triển và hội hập vói các nước khác trên thé giới, các bạn cần ý thức được rằng bây giờ càng ham vui chơi, không chịu học hành thì sau này càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
b) Nên sắp xếp những luận cứ dưới đây theo trình tự nào để sự trình bày luận điểm trên được rành mạch, chặt chẽ?
(1) Sau này, khi lớn lên, bạn sẽ sống trong thời đại mà trình độ khoa học – kỹ thuật và văn hóa – nghệ thuật ngày một nâng cao.
(2) Trong xã hội ấy, làm việc gì cũng phải có tri thức.
(3) Muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
(4) Do đó, người học sinh hôm nay càng ham chơi, không chăm học thì ngày mai càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và do đó, càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.
Trả lời:
– Có thể chấp nhận trình tự được đưa ra trong SGK. Vì trình tự ấy đã phản ánh được các bước hợp lí của quá trình làm rõ dần luận điểm: bước trước dẫn tới bước sau, bước sau nối tiếp các bước trước, tới bước cuối cùng thì luận điểm được làm rõ hoàn toàn.
Ba câu đầu là hệ thống lập luận theo hướng thuận:
– Câu (1) nêu một vấn đề về tương lai, trong đó trình độ khoa học – kỹ thuật và văn hoá – nghệ thuật ngày một nâng cao.
– Câu (2) xác định vai trò của tri thức trong xã hội đó.
– Câu (3) được suy ra từ câu (2): muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập.
– Câu (4) là một kết luận có tính tất yếu và giàu sức thuyết phục.
– Tuy nhiên còn có cách sắp xếp khác như sau: (2), (3), (1), (4) cũng giúp các luận điểm được trình bày rành mạch chặt chẽ.
c) Bạn em muốn kết thúc đoạn văn bằng một câu hỏi giống câu kết đoạn trong văn bản Hịch tướng sĩ: “Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?”. Theo em, nên viết câu kết đoạn như thế nào cho phù hợp với yêu cầu của bạn? Ngoài cách vừa nêu, em còn có thể kết thúc đoạn văn ấy theo cách nào khác nữa?
Trả lời:
Theo em cách kết thúc của bạn tạo ra một giọng điệu tinh nghịch (thậm chí hơi suồng sã), điều đó có thể làm giảm tính thuyết phục của đoạn văn. Vì vậy để có thể kết đoạn như (“Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không?”) thì cả bài văn cũng phải có một giọng điệu tương tự thì mới phù hợp.
Bạn có thể tham khảo cách sau:
– Lúc bấy giờ, các bạn muốn vui chơi nữa, liệu có được không?
Ngoài cách trên bạn có thể tham khảo thêm vài cách sau:
– Lúc bấy giờ, các bạn không muốn vui chơi thoải mái nữa, liệu có được không?
– Tóm lại, không chăm chỉ học tập, chúng ta sẽ tự đánh mất tương lai của chính mình.
d) Đoạn văn viết theo cách trên đây là đoạn văn diễn dịch hay quy nạp? Vì sao?
Em có thể biến đổi đoạn văn ấy từ diễn dịch thành quy nạp (hoặc từ quy nạp thành diễn dịch được không?)
Trả lời:
– Nếu kết luận theo hướng trên thì đây là một đoạn văn được viết theo lối quy nạp. Vì có câu chủ đề nằm ở cuối đoạn.
– Có thể biến đổi đoạn văn này thành đoạn văn diễn dịch nhưng phải thay đổi cách dẫn dắt, chuyển ý và đưa câu chủ đề lên đầu đoạn văn.
Ví dụ: “Người học sinh hôm nay càng ham chơi, không chăm học thì ngày mai càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và do đó càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. Điều đó được giải thích như sau: cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học – kỹ thuật, xã hội càng ngày càng phát triển, càng đòi hỏi con người phải được trang bị hệ thống tri thức tiên tiến…”.
Câu 3: Hãy phát biểu (Đọc) luận điểm mà em vừa chuẩn bị (vừa viết được) trước tổ (trước lớp) sau đó lắng nghe sự góp ý của các bạn và của thầy, cô giáo để rút ra những kinh nghiệm bổ ích cho bản thân.
Trả lời:
Các em học sinh tự đọc các luận điểm đã chuẩn bị trước lớp, sau đó lắng nghe những góp ý của thầy cô bạn bè, từ đó phát hiện các lỗi và sửa sai giúp bài viết của mình tốt hơn.
Câu 4: Theo trình tự luyện tập trên lớp, hãy tập viết ở nhà một đoạn văn để trình bày luận điểm: “Đọc sách là công việc vô cùng bổ ích, vì nó giúp ta hiểu biết thêm về đời sống”.
Trả lời:
Các luận điểm:
- Sách là kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại. Sách cung cấp cho ta những tri thức về hầu hết các lĩnh vực của đời sống.
- Tiếp xúc với sách, con người có cơ hội tiếp xúc với toàn bộ kho tàng văn hoá của văn minh nhân loại. Đó là một phương tiện không gì thay thế được.
- Bởi vậy, đọc sách là công việc vô cùng bổ ích mà qua đó, con người có thể không ngừng làm giàu vốn tri thức của mình.
Đoạn văn tham khảo:
Như chúng ta đều biết, từ xa xưa con người đã biết khắc chữ và kí hiệu lên đá, vỏ cây và bất cứ vật liệu gì để lưu trữ thông tin, tri thức cho đời sau.
Chính vì vậy sách là nơi lưu trữ kho tàng kiến thức khổng lồ của con người và toàn nhân loại. Bất cứ kiến thức nào cũng được giải đáp nhờ đọc sách và sách cung cấp cho ta những tri thức về hầu hết những lĩnh vực trong đời sống.
Bởi vậy đọc sách là một việc vô cùng bổ ích, vì nó giúp chúng ta hiểu biết thêm về thế giới quan xung quanh, nó giúp chúng ta làm giàu vốn tri thức của cả nhân loại.