Soạn Nghĩa của câu Trang 6-9 Ngữ văn 9 Tập 2
I. HAI THÀNH PHẦN NGHĨA CỦA CÂU
(Soạn Nghĩa của câu)
Câu 1(Soạn Nghĩa của câu): So sánh hai câu trong từng cặp câu sau đây và trả lời câu hỏi nêu ở dưới.
a1) Hình như có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ
(Nam Cao, Chí Phèo)
a2) Có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ.
b1) Nếu tôi nói thì chắc người ta cũng bằng lòng…
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
b2) Nếu tôi nói thì người ta cũng bằng lòng…
– Hai câu trong mỗi cặp câu đều đề cập đến cùng một sự việc. Sự việc đó là gì?
– Ngoài nội dụng sự việc, anh (chị) thấy:
+ Câu nào biểu lộ sự việc nhưng chưa tin tưởng chắc chắn đối với sự việc?
+ Câu nào biểu lộ sự phỏng đoán có độ tin cậy cao đối với sự việc?
+ Câu nào thể hiện sự nhìn nhận và đánh giá bình thường của người nói đối với sự việc?
Trả lời:
+ So sánh hai cặp câu:
- Câu a1 và a2:
-
- Giống nhau: cả hai câu đều đề cập đến cùng một sự việc: Chí Phèo từng có thời “ao ước có một gia đình nhỏ”.
- Khác nhau:
- Câu a1: kèm theo sự đánh giá chưa chắc chắn về sự việc (từ “hình như”).
- Câu a2: đề cập đến sự việc đã xảy ra trong quá khứ.
- Câu b1 và b2:
-
- Giống nhau: cùng đề cập đến sự việc: “người ta cũng bằng lòng”.
- Khác nhau:
- Câu b1: thể hiện sự đánh giá chủ quan của người nói về kết quả sự việc.
- Câu b2: đơn thuần chỉ đề cập đến sự việc.
+ Trong đó, câu a1 biểu lộ sự việc nhưng chưa tin tưởng chắc chắn đối với sự việc.
+ Trong đó, câu b1 biểu lộ sự phỏng đoán với độ tin cậy cao (chắc)
+ Trong đó câu b2 thể hiện sự nhìn nhận, đánh giá bình thường với sự việc.
Câu 2(Soạn Nghĩa của câu): Từ sự so sánh trên, có thể đi đến những nhận định sau:
– Mỗi câu thường có hai thành phần nghĩa:
+ Nghĩa sự việc.
+ Nghĩa tình thái.
– Các thành phần nghĩa của câu thường có quan hệ gắn bó mật thiết, trừ trường hợp câu
II. NGHĨA SỰ VIỆC
(Soạn Nghĩa của câu)
Nghĩa sự việc của câu thường được biểu hiện nhờ những thành phần ngữ pháp như chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.
LUYỆN TẬP
Câu 1: Hãy phân tích nghĩa sự việc trong từng câu thơ ở bài thơ sau:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợi tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối, ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
(Nguyễn Khuyến, Câu cá mùa thu)
Trả lời:
Phân tích nghĩa sự việc trong từng câu thơ của bài thơ Thu điếu (Nguyễn Khuyến)
– Câu 1: nghĩa sự việc được diễn tả là hai trạng thái (Ao thu lạnh lẽo và nước trong veo).
– Câu 2: nghĩa sự việc được diễn tả là đặc điểm của chiếc thuyền (chiếc thuyền – bé tẻo teo).
– Câu 3 và 4: nghĩa sự việc lại được diễn tả như một quá trình (sóng – gợn; lá – đưa vèo).
– Câu 5: nghĩa sự việc gồm một quá trình (từng mây – lơ lửng) và một đặc điểm (trời – xanh ngắt).
– Câu 6: nghĩa sự việc gồm một đặc điểm (ngõ trúc – quanh co) và một trạng thái (khách – vắng teo).
– Câu 7: nghĩa sự việc diễn tả các tư thế (tựa gối, buông cần).
– Câu 8: nghĩa sự việc diễn tả một hành động (cá – đớp)
Câu 2: Tách nghĩa tình thái và nghĩa sự việc trong những câu sau:
a) Có một ông rể quý như Xuân cũng danh giá thực, nhưng cũng đáng sợ lắm.
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
b) Có lẽ hắn cũng như mình, chọn nhầm nghề mất rồi.
(Nguyễn Tuân, Chữ người tử tù)
c) Dễ họ cũng phân vân như mình, vì đến chính ngay mình, mình cũng không biết rõ con gái mình có hư hay là không!
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
Trả lời:
a) Có một ông rể quý như Xuân kể cũng danh giá thực, nhưng cũng đáng sợ lắm.
– Nghĩa sự việc: có ông rể quý như Xuân là danh giá nhưng cũng sợ.
– Nghĩa tình thái: công nhận (kể cũng, thực, đáng).
b) Có lẽ hắn cũng như mình, chọn nhầm nghề mất rồi.
– Nghĩa sự việc: cả hai chọn nhầm nghề.
– Nghĩa tình thái: phỏng đoán chưa chắc chắn (có lẽ).
c) Dễ họ cũng phân vân như mình, vì đến chính ngay mình, mình cũng không biết rõ con gái mình có hư hay là không!
– Sự việc 1: Họ cũng phân vân như mình → Tình thái 1: phỏng đoán (dễ).
– Sự việc 2: mình không biết con mình hư hay không → Tình thái 2: nhấn mạnh (đến chính ngay).
Câu 3: Chọn từ ngữ thích hợp nhất có thể điền vào chỗ trống để câu sau thể hiện đúng hai thành phần: nghĩa sự việc và nghĩa hình thái.
Một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài, /…/ không phải là kẻ xấu hay là vô tình.
(Nguyễn Tuân, Chữ người tử tù)
☐ hình như
☐ có thể
☐ như
☐ lẽ nào
☐ họa chăng
Trả lời:
+ Trong câu “một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài,/…/ không phải là kẻ xấu hay là vô tình”. Nói đến một người có nhiều phẩm chất tốt đẹp (biết kính mến khí phách, biết tiếc, biết trọng người có tài) thì không phải là người xấu. Phù hợp với phần nghĩa sự việc ấy, chỉ có thể là tình thái từ mang tính khẳng định mạnh mẽ, vì thế nên cần chọn từ hẳn.
+ Đáp án: hắn