Xuân, hạ, thu, đông là bốn mùa của đất trời, mỗi mùa đều mang vẻ đẹp, cho nhân gian tiết khí, cảm xúc riêng. Nói về mùa xuân, đây là thời gian khởi đầu cho một năm, là lúc vạn vật thay áo mới, cây cối đâm chồi nảy lộc, không khí vui tươi nhộn nhịp tràn về khắp mọi nơi. Mùa xuân làm con người ta thấy trẻ, khỏe, dồi dào sinh lực từ đó muốn sống và cống hiến cho đời hơn bao giờ hết. Viết về mùa xuân, nhà thơ Thanh Hải đã có những dòng thơ hay, chất chứa nhiều cảm xúc. Phân tích khổ thơ cuối bài Mùa xuân nho nhỏ ta sẽ thấy rõ được điều đó.
Nhà thơ Thanh Hải tên thật là Phạm Bá Ngoãn (1930-1980), quê hương ông là xã Phong Bình, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông xuất thân trong một gia đình trí thức nghèo có cha làm nghề dạy học, mẹ làm nông. Trong suốt thời kỳ dân tộc ta chịu ách thống trị dã man, tàn bạo của chính quyền Ngô Đình Diệm và bè lũ tay sai Đế Quốc Mỹ, phải đổ bao nhiêu máu và nước mắt thì thơ ca của Thanh Hải chính là ngọn lửa sáng, thắp vào lòng nhân dân niềm tin yêu Tổ Quốc tha thiết. Thơ ông được biết đến với ngôn ngữ trong sáng, giàu nhạc điệu và chứa đựng bao cảm xúc chân thành, lắng đọng. Một số tác phẩm hay của ông có thể kể đến như Những đồng chí trung kiên, Dấu võng Trường Sơn, Huế mùa xuân,…trong đó Cháu nhớ Bác Hồ, Mồ anh hoa nở, Mùa xuân nho nhỏ được xem là kiệt tác thơ ca mà Thanh Hải có được. Trớ trêu một nỗi khi đất nước bước vào giai đoạn hòa bình cũng là lúc ông mắc phải căn bệnh xơ gan cổ trướng hiểm nghèo và chỉ sống được vỏn vẹn năm năm.
Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được ông viết vào cuối năm 1980 đang lúc nằm trên giường bệnh, đây cũng chính là thời điểm một tháng trước khi nhà thơ qua đời. Đọc bài thơ, bên cạnh thấy được vẻ đẹp, khí thế của đất nước vào xuân, ta còn tỏ tường tình yêu tha thiết của tác giả dành cho mảnh đất mình đã sinh ra và lớn lên. Khổ thơ cuối là sự hiến dâng, là nguyện vọng cuối cùng mà Thanh Hải muốn thực hiện cho quê hương, đất nước mình:
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền xứ Huế…”
Sau khi bày tỏ rằng bản thân chẳng mong muốn những điều lớn lao mà đơn giản chỉ là “Một mùa xuân nho nhỏ – Lặng lẽ dâng cho đời”, nhà thơ đã cất lời ca ngợi quê hương đất nước qua điệu dân ca xứ Huế. Mỗi lần câu thơ “mùa xuân ta xin hát” vang lên là mỗi lần bao bồi hồi, ước muốn, khao khát của Thanh Hải được tái hiện rõ nét trước mắt độc giả. Trước mùa xuân của đất trời, mùa xuân thắng lợi của Tổ quốc, tác giả muốn cất tiếng ca, muốn hòa mình vào không khí rộn ràng ấy. “Nam ai” và “Nam bình” được nhà thơ nhắc đến ở đây chính là hai điệu dân ca ngọt ngào của Huế mộng mơ còn “phách tiền” là loại nhạc cụ dân tộc dùng để điểm nhịp cho lời ca, tiếng đàn tranh và đàn tam thập lục. Đề cập đến những chi tiết này, nhà thơ muốn ca ngợi và thể hiện lòng yêu mến của mình đối với di sản văn hóa phi vật thể của quê hương ông nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung.
Trải dài theo lãnh thổ của đất nước chính là tình yêu tha thiết của Thanh Hải “ngàn dặm mình – ngàn dặm tình”, như bao người con khác của dân tộc, nhà thơ yêu từng con sông, dãy núi, yêu cánh đồng có con cò “bay lả bay la”, yêu tiếng mẹ ầu ơ mỗi chiều say ngủ. Ông muốn khắc ghi thật sâu, thật rõ vẻ đẹp của quê hương đất nước mình, nơi mà ông đã dành cả đời cống hiến, hy sinh, dành cả tuổi xuân để yêu thương, gìn giữ. Đọc những dòng thơ tràn đầy nhiệt huyết và khao khát mãnh liệt như thế này, ít ai ngờ rằng nó xuất phát từ một tâm trí, một trái tim, một sự sống yếu ớt sắp về với đất mẹ. Chính tình cảm phải gọi là phi thường và đặc biệt này đã khiến cho tác phẩm của Thanh Hải giờ đây vẫn còn vang vọng mãi, trường tồn mãi với thời gian, với tuổi xuân của đất nước, đi ngược lại mọi quy luật khắc nghiệt của nhân sinh, tạo hóa.
Ngay từ đầu “Mùa xuân nho nhỏ” đã gây ấn tượng bởi chính cái tên của mình vì mùa xuân vốn là khái niệm chỉ thời gian thế mà ở đây lại có hình khối “nho nhỏ”, là thứ có thể nhìn thấy và cầm nắm được. Thanh Hải mượn hình ảnh này để ẩn dụ cho khát vọng muốn góp sức mình làm đẹp thêm cho mùa xuân lớn hơn của quê hương đất nước. Cách nói khiêm nhường nhưng đủ để người đọc thấy được lẽ sống cao đẹp, tình cảm chân thành, đậm sâu của nhà thơ. Phân tích khổ thơ cuối bài Mùa xuân nho nhỏ với thể thơ năm chữ năm chữ gần gũi, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị cùng lối viết ẩn dụ sáng tạo, ta thêm khâm phục tài năng của Thanh Hải và thấm thía sâu sắc tình yêu mà ông đã dành trọn cho quê hương Tổ quốc.