Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga

Mở bài

Giới thiệu tác giả, tác phẩm

Nguyễn Đình Chiểu là nhà thơ, nhà văn lớn của văn học Việt Nam. Các tác phẩm của ông được viết với câu chữ mộc mạc mà chưa chan tình cảm, thể hiện nét đặc trưng khảng khái, hào hiệp của con người Nam Bộ. Và “Truyện Lục Vân Tiên” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu. Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga ta sẽ thấy rõ ràng điều đó.

Thân bài

Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga chi tiết

Luận điểm 1: Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Đình Chiểu qua nhân vật Lục Vân Tiên

Đoạn thơ mở đầu của tác phẩm, Nguyễn Đình Chiểu đã định hướng cho nội dung của toàn bộ tác phẩm:

Hỡi ai lẳng lặng mà nghe,

Dữ răn việc trước, lành dè thân san.

Trai thời trung hiếu làm đầu,

Gái thời tiết hạnh làm câu trau mình…

Những câu thơ mở đầu thật giản dị và như một lời tuyên ngôn. Bởi với Nguyễn Đình Chiểu, văn chương trước hết và quan trọng hơn hết là gắn với mục đích giáo dục, truyền bá đạo lý cũng như đề cao phẩm chất tốt đẹp của con người. Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga ta sẽ thấy vì sao, nhân dân ta, đặc biệt là người dân Nam Bộ rất yêu thích tác phẩm. Điều ta thấy rõ là không phải lời hay, ý đẹp mà họ yêu mến; mà là bởi những nhân vật, nhưng sự việc, hành động sáng ngời đạo lí, những lí tưởng giáo huấn chân thành, vì cuộc đời. Chính vì vậy, tư tưởng bao trùm truyện thơ Lục Vân Tiên là nhân nghĩa, là trung hiếu và đề cao tiết hạnh. Nhưng, không vì thế mà tác phẩm là những câu từ khô khan hay bó hẹp trong những tư tưởng phong kiến cổ hủ.

Trong quan điểm của nhà nho Nguyễn Đình Chiểu, nhân nghĩa chính là đạo đức nhân dân, là gốc rễ để con người rèn rũa, trau dồi, làm được nhiều việc nghĩa, có ích. Vì vậy, ta thấy ở ngay đầu đầu đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga, Nguyễn Đình Chiểu đã giới thiệu một cách hào hứng hình ảnh hai con người hành động vì nghĩa, hướng theo lòng nhân.

Đó là Lục Vân Tiên, chàng thanh niên tài ba dũng cảm và luôn sẵn sàng làm việc nghĩa. Vân Tiên là con nhà thường dân nhưng học dân giỏi, văn võ đều tài. Trên đường lên kinh ứng thi, Vân Tiên gặp cướp, những tên cướp quấy nhiễu dân chúng. Chàng tận mắt chứng kiến cảnh dân “than khóc tưng bừng/ Đều đem nhau chạy vào rừng lên non” và bọn cướp xấu xa “xuống thôn hương/ Thấy con gái tốt qua đường bắt đi”. Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga ngay ở đoạn mở đầu ta đã thấy, Vân Tiên là người rất trượng nghĩa, nên khi nhìn thấy cảnh chướng tai gai mắt ấy, chàng nói một lời ngắn gọn “Tôi xin ra sức anh hào…” rồi tiếp đến liền “Ghé lại bên đàng, bẻ cây làm gậy” và xông thẳng vào giữa bọn cướp mà trừng trị

Bọn cướp hoành hành, bao vây đông đặc. Tên tướng mặt thì đó phừng phừng, dữ tợn như quái thú. So với chỉ một mình Vân Tiên, thì chúng quá sức đông đúc nên “bốn phía bủa vây bịt bùng”. Nhưng chàng Vân Tiên lại rất dũng cảm và có tài, nên với hứa chân thành muốn “Cứu người ra khỏi lao dao buổi này”, mà chỉ bằng vũ khí giản dị “cây gậy bên đàng”, chàng không hề nao núng trước kẻ thù đông đúc hơn:

Vân Tiên tả đột hữu xông,

Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang.

Có thể thấy, để nói về sức mạnh, tài võ nghệ của Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu dùng đến những miêu tả tỉ mỉ về trận giao chiến, mà chỉ mấy dòng thơ, một phép so sánh và một số từ ngắn gọn: “tả đột, hữu xông” và “khác nào Triệu Tử”. Chỉ với hai câu thơ trên, ta thấy Lục Vân Tiên quả là một dũng tướng, có tài đánh nhanh có thể sánh ngang với Triệu Tử Long – nhân vật thời Tam Quốc đã đánh phá vòng vây của quân Tào Tháo ở Đương Giang Trường Bản. Xưa kia Triệu Tử Long là trung thần nhà Hán, y chiến đầu để bảo vệ ấu chúa A Đẩu, thực hiện nghĩa vụ của bầy tôi. Còn Lục Vân Tiên bấy giờ, chàng chiến đấu để bảo vệ người dân khỏi cảnh ngặt nghèo, cứi dân, trừ ác diệt tà, hành động vì nghĩa lớn. Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga ta thấy tác giả đề cao và ca ngợi hành động giản dị, cao đẹp ấy. Cuộc chiến đấu của Vân Tiên cũng hệt như hành động cứu nàng công chúa của chàng Thạch Sanh. Bởi vậy, sức mạnh của Lục Vân Tiên mang một tầng nghĩa bao quát, đó là sức mạnh của nhân dân, sức mạnh của điều nghĩa, điều thiện.

Lâu la bốn phía vỡ tan,

Đêu quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay.

Phong Lai trở chẳng kịp tay,

Bị Tiên một gậy thác rày thân vong.

Có thể nói, thơ của Nguyễn Đình Chiểu, cũng giản dị, chân chất, thô mộc như chính con người ông, nhưng hồn thơ bao giờ cũng chứa chan tình cảm. Trong suốt truyện thơ Lục Vân Tiên, ta sẽ bắt gặp nhiều câu chữ chân thành, mộc mạc như thế. Nhưng không vì nét chân mộc ấy mà cảm hứng thơ của Nguyễn Đình Chiểu bớt bay bổng, bớt mộng mơ. Đọc đoạn trích ta như thấy người thi sĩ mù đang vuốt râu rung đùi kể cho bạn đọc nghe về lẽ phải nhãn tiền. Đó là những người có lòng nhân, luôn sẵn sàng làm việc nghĩa sẽ là người chiến thắng. Còn những kẻ độc ác, chỉ biết hại người, hại dân sẽ thất bài thảm hại. Vì vậy, với Nguyễn Đình Chiểu, khi Lục Vân Tiên làm một việc nghĩa, là xứng đáng được gọi là anh hùng.

Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga ta thấy, đối với những điều thiện, điều nghĩa, Lục Vân Tiên sẵn sàng dấn thân vào vòng nguy hiểm, sẵn sàng chiến đấu hết mình, nên đã thắng lợi rực rỡ. Nhưng cái khí phách của người anh hùng là không vì thế mà kiêu lại. Ngược lại, chàng rất khiêm nhường, chính trực.

Khi Vân Tiên nghe cô hầu Kim Liên than thở nhưng vẫn hoảng sợ, chàng động lòng thương, không ngại ngần an ủi: “Ta đã trừ dòng lâu la”. Sau đó chàng ôn tồn thăm hỏi mọi điều từ tên họ, gia, cảnh quê hương và tại sao đi đâu mà gặp nạn giữa đường của hai cô gái trong xe kiệu. Cái chân thành, chính trực ở Vân Tiên còn thể hiện ở chỗ, chàng vẫn giữ quan niệm “Nam nữ thụ thụ bất thân”. Dù là quan niệm cổ hủ của xã hội phong kiến nhưng cách hành xử của Vân Tiên thật dung dị, đáng mến. Nhưng đáng mến hơn, đáng quý hơn, là khi Vân Tiên nghe tiểu thư Kiều Nguyệt Nga – người vừa được chàng cứu tha thiết muốn được đền ơn chàng, thì chàng lại:

Vân Tiên nghe nói liền cười

Cái “liền cười” ấy mới đáng yêu mà cũng đáng kính làm sao. Đó là cái cười của người quân tử, người anh hùng và cũng là cái cười của một chàng trai, đồng thời là cái cười rộng lượng của quần chúng. Và sau đó Vân Tiên thốt ra lời cũng vẫn thật đáng yêu, chân thành:

Làm ơn há dễ trông người trả ơn.

Nay đà rõ đặng nguồn cơn,

Nào ai tính thiệt so hơn làm gì.

Vân Tiên nói vài lời, người đọc hẳn nghe ra cách nói của một người con Nam Bộ, chàng trai Nam Bộ, giản trị, chính trực. Tiếng nói ấy là những lời của một người chất phác. Cái chất phác với vẻ ngoài trông thô nháp, xù xì, nhưng bên trong lại là một tâm hồn cao đẹp, thơm thảo, vô tư, hào hiệp. Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga ta thấy phẩm chất, đức tính của Lục Vân Tiên là đại diện cho một thế hệ con người Nam Bộ hào hiệp, khảng khái.

Những lời trên của Lục Vân Tiên, trước tiên là lời khẳng định, việc chàng cứu giúp hai cô gái là việc làm tự nguyện. Đó được gọi là “ơn” và cũng có thể gọi đó là việc “nghĩa”? Mà nếu làm việc nghĩa thì đâu ai chờ đợi để được trả ơn, làm việc nghĩa là xuất phát từ tấm lòng, chứ không suy tính thiệt hơn. Bởi việc ơn nghĩa vốn là văn hóa, là nghĩa khí, là lối sống, là mục đích sống ở đời. Vì vậy, Vân Tiên khi gặp kẻ tà ác đã hành động vì nghĩa lớn, bảo vệ người lương thiện, yếu đuối hơn. Chàng không cần được đền đáp gì từ Nguyệt Nga, chỉ mong Nguyệt Nga và mọi người “rõ đặng nguồn cơn” mà cảm thông với việc chàng. Rồi sau đó, chàng nhắc lời của các bậc hiền nhân, rằng: “Kiến ngãi bất vi vô dùng dã”. Câu này có nghĩa là nếu thấy việc nghĩa mà không làm thì không phải là người dũng cảm. Cách nói của Lục Vân Tiên thật giản dị, khiêm nhường: “Nhớ câu kiến ngãi bất vi – Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”. Lời này là chàng đang khẳng định việc mình làm là điều hiển nhiên, tất yếu, là cái căn cốt của lẽ sống của mình đồng thời cũng phê  phán những kẻ tầm thường, những kẻ tiểu nhan, hèn nhát. Đến đây, ta lại nhớ đến nhân cachr của người anh hùng Từ Hải trong Truyện Kiều:

“Anh hùng tiếng đã gọi rằng

Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha”.

Luận điểm 2: Vẻ đẹp nết na và tấm lòng biết trọng nghĩa tình của Kiều Nguyệt Nga

Lục Vân Tiên trong truyện thơ Nguyễn Đình Chiểu dũng cảm, khinh tài, trọng nghĩa. Còn Kiều Nguyệt Nga là nàng tiểu thư nết na, hiền hậu và biết trọng nghĩa tình. Sau khi được Lục Vân Tiên cứu giúp, nàng xúc động và nói những lời đẹp, biêt ơn với ân nhân:

Lâm nguy chẳng gặp giải nguy,

Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi.

Trước xe quân tử tạm ngồi,

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.

“Tiết trăm năm” nghĩa là hệ trọng của đời người. Và “tiết trăm năm” được giải nguy đúng thật xứng với một “lạy rồi sẽ thưa”, thật đáng để được kính nể. Vốn là một cô tiểu thư đài các được yêu chiều, quen được bảo vệ, được chở che mà hạ mình xử sự “lạy rồi sẽ thưa” nghe như một chuyện không tưởng. Nhưng Nguyệt Nga là vậy, bổ nàng là con gái của quan tri phủ, lớn lên với sự giáo dục chu đáo và được tiếp nhận, gần gũi đạo đức nhân dân. Đạo đức ấy như ta đã nói ở quan niệm của Nguyễn Đình Chiểu, đó là hai chữ “ân”, “nghĩa”. Vì vậy, sau khi chào hỏi, giao đãi mở đầu, nàng bày tỏ ý nguyện ý đền đáp công ơn cứu thoát nàng của Lục Vân Tiên. Phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga có thấy rõ vẻ lúng túng nhưng chân của Nguyệt Nga:

Gặp đây đương lúc giữa đàng,

Của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không.

Gẫm câu báo đức thù công,

Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi.

Ban đầu nàng giãi bày sự thiếu hụt vật chất: “của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không”. Tiếp theo nàng lại nói việc đền đáp công lao, ơn đức và rồi than thở “Lấy chi cho phí tấm lòng…” giãi bày sự lúng túng chân thành không biết làm thế nào cho phải, cho xứng đáng với công lao của người cứu mạng.

Sau đó, Nguyệt Nga mời Vân Tiên về nhà mình để được tạ ơn chu đáo, nhưng chàng từ chối. Vì thế khiến nàng băn khoăn, day dứt. Cho đến khi Vân Tiên an ủi bằng câu: “Nhớ câu kiến ngãi bất vi – Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”, nàng tiểu thư Nguyệt Nga mới thấy có chút an lòng rồi hỏi thăm gia cảnh của ân nhân. Qua cách hành xử với Vân Tiên, có thể thấy Kiều Nguyệt Nga hiện lên thật nết na, trung hậu, hiểu lễ nghĩa. Và một lần nữa, ta lại nhận thấy nguồn gốc của tâm hồn cao đẹp ấy xuất phát từ đạo lí nhân nghĩa trong nhân dân, mà tiêu biểu là quê hương Nam Bộ của Nguyễn Đình Chiểu.

Và cũng chính vì những nét đặc trưng cho tính cách Nam Bộ, nhiều nhà nghiên cứu văn học khẳng định “Lục Vân Tiên” chính là “Truyện Kiều” của nhân dân Nam Bộ. Vì vậy mà bà con nhân dân say mê nghe diễn xướng dân gian, nghe kể truyện thơ Lục Vân Tiên, mà bao giờ mở đầu cũng bằng câu ca:

Mà trong nhân dân vẫn lưu truyền câu thơ:

Vân Tiên, Vân Tiên, Vân Tiên,

Cho tôi một tiền, tôi kể chuyện thơ…

Kết bài khi phân tích đoạn trích lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga

“Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga” là đoạn trích mà nhân dân Nam Bộ đặc biệt yêu thích trong tác phẩm “Lục Vân Tiên”. Họ yêu thích không phải vì những câu thơ mượt mà, chải chuốt mà yêu mến bởi tư tưởng nghĩa lí và khát vọng hành đạo giúp đời mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm vào đó. Ở đoạn trích này khắc họa hai con người với tâm hồn, phẩm chất đẹp đẽ. Đó là hai người trẻ tuổi, chàng Lục Vân Tiên tài ba, trọng nghĩa khinh tài và Kiều Nguyệt Nga thấu nghĩa hiểu tình, nết na, nhân hậu. Những nét đẹp ở hai nhân vật chính là đại diện cho phong cách sống, cho ước mơ, khát vọng giản dị, vô tư của nhân dân ta. Đó là luôn lấy việc nhân nghĩa đạo đức làm lẽ sống.