Mở bài
Giới thiệu tác giả, tác phẩm
Bài thơ “Bác ơi” được Tố Hữu viết vào thời điểm sau ba ngày Bác Hồ mất. Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ta thấy rõ toàn bài thơ là cảm xúc tiếc thương đối với người lãnh tụ muôn vàn kính yêu của dân tộc. Cũng trong bài thơ này, tác giả thể hiện niềm trân trọng và ngợi ca tình yêu nước thương dân của Người.
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu chi tiết
Nỗi đau xót khi Bác ra đi của tác giả qua bốn khổ thơ đầu
Ngay đầu bài thơ là tiếng khóc nấc nghẹn của Tố Hữu và cũng là tiếng khóc của toàn dân Việt Nam trước sự ra đi của Bác Hồ kính yêu:
“Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa…”
Điệp từ “tuôn” trong câu thứ hai thể hiện nỗi đau xót khôn xiết không chỉ của con người mà cả thiên nhiên khi Bác ra đi. Nỗi đau ấy dường như phủ kín đất trời và lòng người.
Như ta đã biết, Tố Hữu là nhà thơ của Cách mạng, ông được gần gũi với Bác Hồ và rất thương mến, kính yêu vị Cha già của dân tộc Việt Nam. Nhưng giây phút Người ra đi, nhà thơ lại không được gần bên. Khoảng khắc vừa hay tin Bác mất, ông đã “chạy về thăm Bác”.
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ta thấy, mọi thứ vẫn còn nguyên đó, cảnh vật chẳng hề thay đổi, nhưng căn nhà sàn của Bác laị vắng đi tiếng nói nên trở nên trống vắng và lạnh lẽo vô cùng:
“Con lại lần theo lối sỏi quen
Đến bên thang gác, đứng nhìn lên
Chuông ôi chuông nhỏ còn reo nữa?
Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn!”
Trong căn nhà Bác ở, những đồ vật nằm im lìm, chuông không còn reo, phòng tắt đèn, rèm cửa cũng đã buông. Còn những gốc cau, gốc dừa không còn mang vẻ reo vui, vì vắng đi hơi ấm của người. Đối với nhà thơ Tố Hữu, đây là nỗi đau đớn đến tê tái. Nhà thơ thẫn thờ dạo bước nơi “lối sỏi quen” vẫn thường đi mỗi lần ghé nhà sàn của Bác. Nhưng giờ đây, tất cả đã không còn như cũ khi vắng đi bóng Người, mọi điều chỉ còn là kỷ niệm. Bác đã ra đi, nỗi đau khôn xiết này là nỗi đau chung của toàn dân.
Dù đã nghe tin, đã đến nhà Bác và thẫn thờ trên lối đi quen thuộc, dường như Tố Hữu vẫn còn chưa tin rằng Bác đã thực ra đi. Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ở đoạn thơ này, ta thấy tác giả khóc nấc nghẹn ngào và thảng thốt gọi tê Bác:
“Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời”
Mùa thu của thiên nhiên, của đất trời đang độ đẹp và toàn dân đang mừng vui vì miền Nam đang trên đà chiến thắc kẻ thù xâm lược. Mọi người đều mong ngóng, đều ước mơ một ngày không xa nữa, Nam Bắc thống và Bác Hồ sẽ được thăm miền Nam. Cả miền năm thân yêu, dũng cảm sẽ được thấy Bác cười trong nắng mới:
“Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội
Rước Bác vào thăm, thấy Bác cười”
Bác ra đi, căn nhà Bác mỗi ngày ở đó và miệt mài làm việc vẫn nguyên đây, nhưng cây bưởi, bụi hoa nhài đã cho trái ngọt, đã cho hoa thơm. Nhưng thật trống trải làm sao, bởi nào “còn đâu bóng Bác đi sớm hôm”. Nhịp thơ trong hai câu dưới đây chất chứa nỗi nghẹn ngào và liên tiếp các câu hỏi tu từ, những cây tự hỏi được tác giả đặt ra, như biểu thì cho nỗi đau khôn xiết, vô bờ của tác giả:
“Trái bưởi kia vàng ngọt với ai
Thơm cho ai nữa, hỡi hoa nhài!”
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu qua bốn thơ đầu ta thấy, bao trùm mạch thơ là nỗi đau, là niềm tiếc thương vô hạn của nhà thơ cũng như của toàn dân trước sự mất mát to lớn của dân tộc: Bác Hồ đã ra đi. Đó là nỗi đau mà ngay cả trời đất, thiên nhiên cũng đều cảm nhận được chứ không chỉ có người dân Việt Nam, những người dù chưa từng gặp Bác một lần vẫn thấy gần gũi, kính yêu. Điều tinh tế khi thể hiện niềm xót thương vô bờ này của Tố Hữu, là trong bốn khổ thơ đầu, không gian nghệ thuật được ông dần mở rộng, bắt đầu từ căn nhà của Bác rồi tới thiên nhiên xung quanh, đến miền Nam và lan rộng ra cả đất trời. Ở không gian nhỏ nhất cho tới đất trời bao la, đều đau xót khi Bác ra đi.
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu qua sáu khổ tiếp theo
Khi phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ở sáu khổ thơ tiếp theo, ta sẽ thấy nhà thơ Tố Hữu như dựng lại hình tượng Bác Hồ với tấm lòng yêu nước thương dân vô bờ cùng những phẩm chất cao đẹp, sáng ngời.
Cuộc đời của Người gắn liền với vận mệnh dân tộc và Người luôn sống với lí tưởng cao đẹp, với lẽ sống lớn lao là giành lại độc lập cho dân tộc, giành lại tự do, cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân. Người sinh ra là để dành cho nước, Người dành cả cuộc đời, hiến dâng cả cuộc đời để đi tìm con đường và dẫn dắt dân tộc tìm đến ánh sáng, tự do để thoát khỏi ách xâm lược đô hộ. Nhưng tiếc thay, khi sự nghiệp vẫn chưa hoàn thành, người đã phải ra đi. Đau xót thay, cho tới lúc mất đi, người vẫn còn nặng lòng “thương đời” mà chưa được “thảnh thơi”. Như Tố Hữu viết:
” Ôi, phải chi lòng được thảnh thơi
Năm canh bớt nặng nỗi thương đời”
Cái từ cảm thán, câu cảm thán trên là sự nhấn mạnh sự cảm phục của nhà thơ đối với Bác, đồng thời cũng thể hiện nỗi xót xa khi thấy người vất vả, nặng gánh lo toan. Bác Hồ luôn yêu thương tất cả mọi người, Bác cũng yêu non sông đất nước, thương cảm và yêu thương mọi kiếp lầm than mà dân tộc phải đi qua. Để nói lên được tình cảm yêu thương bao la này của Người, Tô Hữu đã tinh tế sử dụng hình ảnh ẩn dụ để miêu tả:
“Bác ơi, tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông, mọi kiếp người”
Chỉ hai câu thơ, nhưng ta thấy được tấm lòng yêu thương mênh của Bác dành cho mọi kiếp lầm than trên thế giới và tác giả cũng ngợi ca tình yêu nước, tình yêu dành cho dân tộc Việt Nam của người. Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu có thể thấy, đây là những câu thơ đẹp, sâu sắc và hay nhất của bài thơ.
Thời khắc Bác ra đi, toàn miền Nam vẫn còn trong khói lửa chiến tranh. Bác không buồn, Bác chỉ đau xót và còn nặng lòng trăn trở cho vận mệnh dân tộc mình và cả năm châu bốn bể chưa được sống hòa bình. Bằng biện pháp liệt kê, tác giả chỉ ra những nỗi “đau” đời mà Bác còn mang nặng lúc ra đi, qua đó Tố Hữu muốn khẳng định tình yêu bao la của Bác dành cho mọi người, mọi nhà và cho muôn loài, vạn vật trên thới giới rộng lớn này:
“Bác chẳng buồn đâu, Bác chỉ đau
Nỗi đau dân nước, nỗi năm châu
Chỉ lo muôn mối như lòng mẹ
Cho hôm nay và cho mai sau…”
Tấm lòng của Bác là tấm lòng của người mẹ hiền cũng là tấm lòng của người cha với lí tưởng cao đẹp, Bác thương “đàn con” thơ dại còn phải gánh chịu chiến tranh. Cả đời mình, Bác đã sống hiên ngang, đã sống vĩ đại “”như trời đất của ta” nhưng vẫn luôn quan tâm yêu thương cho những điều nhỏ nhất, từ lo chăm lo cho “ngọn lúa, cành hoa” rồi Người lo cho “mỗi đời nô lệ”, lo cho trẻ em thơ ngây và những người già còn phải chịu cảnh khổ đau.
Và là lẽ đương nhiên, Bác luôn dành tình cảm sâu nặng cho các chiến sĩ, những người lính nơi đầu trận tuyến, những người đang đối mặt trực tiếp với hiểm nguy. Trong tim Bác, miền Nam là miền Nam ruột thịt. Dù không ở gần bên, bác luôn dõi theo mọi người, dõi theo từng bước, từng chuyển biến của tiền tuyến. Bác mừng vui khi nghe tin thắng trận kéo về.
“Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà
Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha
Bác nghe từng bước trên tiền tuyến
Lắng mỗi tin mừng, tiếng súng xa”
Bốn câu thơ trên thật chứa chan cảm xúc, nó khẳng định tình yêu thương chân thành, tấm lòng mong mỏi nước nhà được độc lập của Người. Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ta thấy, nhà thơ khóc thương đau xót trước sự ra đi của Bác, nhưng cũng từ niềm tiếc thương này đã làm sống dậy tâm hồn cao cả, vĩ đại và tình yêu mênh mông ở Bác Hồ.
Còn trong khổ thơ tiếp theo dưới đây, người đọc thấy từ “vui” liên tục xuất hiện và trải đều cả khổ thơ:
“Bác vui như ánh buổi bình minh
Vui mỗi mầm non, trái chín cành
Vui tiếng ca chung hoà bốn biển
Nâng niu tất cả, chỉ quên mình”
Bằng một khổ thơ, bằng những từ “vui”, Tố Hữu đã làm sống dậy mơ ước chân thành của Người. Bác có thể “nâng niu” tất cả, từ “mỗi mầm non”, “trái chín cành”, nhưng lại “quên” đi bản thân mình. Tất cả là bởi Bác lấy lẽ sống của dân tộc là lẽ sống của chính mình; Bác hy sinh tất thảy, quên mình tất thảy vì đất nước, dân tộc Việt Nam. Còn gì đáng tự hào, đáng trân trọng hơn tâm hồn ấy, lí tưởng ấy của Người.
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ta còn thấy rõ, Bác đã sống một đời giản dị, sống thanh bạch, sống khiêm nhường và bao giờ cũng hy sinh. Lúc người ra đi, Người chỉ có vài bộ quần áo đã sờn, đôi dép cao su mộc mạc luôn gắn bó cùng người trên nọi chặng đường. Bác sống thanh bạch, “chẳng vàng son”. Điều mà người để lại cho tất cả chúng ta, cho thế gian này là tình yêu thương vô bờ, một tâm hồn muôn trượng dù cả đời “mong manh áo vải”, cả đời chỉ đi dép cao su bình dị.
“Bác để tình thương cho chúng con
Một đời thanh bạch, chẳng vàng son
Mong manh áo vải hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn”.
Chúng ta cho đến ngày nay, vẫn luôn noi theo đức tính giản dị của Người. Mới tinh tế làm sao, khi Tố Hữu dựng lên một hình tượng Bác Hồ giản dị, khiêm nhường nhưng lại toát lên một tầm vóc vĩ đại, cao đẹp. Tình yêu thương của Bác, sự hy sinh một đời của Bác cho nước, cho dân sẽ được non sông khác ghi, sẽ được dân tộc Việt Nam đời đời trân trọng và kính yêu vô bờ.
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu qua cảm xúc của mọi người trước sự ra đi của Bác
Sau những khổ thơ tái hiện và khẳng định một hình tượng Bác Hồ Chí Minh vĩ đại, thì ba khô thơ cuối bài thơ, Tố Hữu miêu tả cảm xúc của mọi con người Việt Nam, để bày tỏ niềm tiếc thương, nỗi đau xót vô hạn trước sự ra đi của Người.
Bác đã về với thiên thu, đã ra đi mãi mãi, toàn dân tộc đều tiếc nhớ không cùng. Nhưng vẫn còn đó, lời dặn dò của Bác, lúc này tất cả phải nén đau thương, phải dành tâm lực cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; để thực hiện di chúc của người, để đền đáp công ơn cả đời hy sinh của Người:
“Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiều
Nghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu!
Ra đi, Bác dặn: “Còn non nước…”
Nghĩa nặng, lòng không dám khóc nhiều”
Bác thực sự đã đi rồi, bằng tất cả thành kính chúng con, những người dân của dân tộc Việt Nam cùng tiễn đưa người về cõi xa, nơi thế giới của những con người vĩ đại. Và dù người ra đi, những lời dạy, những lời dặn dò của Người sẽ dẫn dắt chúng con cùng nhau tiến về phía trước và “ánh hào quang đỏ” Người để lại sẽ soi sáng cho con đường của chúng con đi, con đường mà dân tộc đang tiến đến.
Người đã ra đi, nhưng Người mãi mãi sẽ là tấm gương sáng ngời về đức hy sinh, về tấm lòng yêu thương về những đức tính cao đẹp mà toàn dân tộc nguyện noi theo. Bác Hồ ra đi là đã hòa mình vào non sông đất nước, luôn theo dõi bước đi của toàn dân tộc:
“Xin nguyện cùng Người vươn tới mãi
Vững như muôn ngọn dải Trường Sơn”.
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ở khổ thơ cuối ta thấy, nhịp thơ thật dồn dập, nhằm thể hiện sự quyết tâm, lòng tin và sự chắc chắn về tương lại tốt đẹp của mọi con người, của toàn dân tộc. Và những dòng thơ cuối Tố Hữu viết ra như là kết tinh một chân lý còn mãi với muôn đời: “Yêu Bác, lòng ta trong sáng hơn”. Và chúng ta cũng vững vàng hơn, mạnh mẽ hơn. Người ra đi, nhưng ánh sáng của người luôn so tỏ con người, tâm hồn và trí tuệ chúng ta.
Kết luận
Phân tích bài thơ bác ơi của tố hữu ta thấy toàn bộ tác phẩm là niềm tiếc thương vô hạn của nhà thơ cũng như đang nói thay tiếng lòng của toàn dân tộc trước sự ra đi của Bác Hồ. Cả cuộc đời người “hy sinh cho dân tộc Việt Nam”, dâng hiến cả đời mình cho cách mạng, cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, Bác cùng yêu thương mọi người hết thảy một đời. Bác không còn ở lại với chúng ta, nhưng những người còn ở lại sẽ tiếp tục sự nghiệp Người còn dang dở, sẽ hoàn thành di chúc và ước mơ về thống nhất hai miền Nam, Bắc và ước mơ về một đời sống hạnh phúc, hòa bình cho nhân dân của Người.