Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý, trang 74-76 sách giáo khoa Ngữ Văn 9 tập 2
I – PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
“- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
– Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi”.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 1 (Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý): Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái?
Trả lời:
Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút” theo em anh thanh niên muốn thể hiện sự luyến tiếc, khi thời gian còn lại còn ít quá.
+ Anh thanh niên không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái vì ngại ngùng, không muốn nói thẳng khi phải chia tay người khách quý.
Câu 2 (Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý): Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
Trả lời:
Câu nói “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!” của anh thanh niên không chứa ẩn ý nào.
II – LUYỆN TẬP
Câu 1 (Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý): Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:
a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?
b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?
Trả lời:
a) Câu nói cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên là: “Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy”
+ Từ ngữ giúp em nhận ra điều đó là: “tặc lưỡi”
b) Những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu “Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi” là: “mặt đỏ ửng” cho thấy thái độ ngượng ngùng, “nhận lại chiếc khăn” với thái độ miễn cưỡng và “quay vội đi” cho thấy cô gái đang rất ngượng gùng.
+ Các thái độ trên giúp em đoán ra cô gái có ý định kín đáo rằng để lại chiếc khăn mùi xoa làm vật kỉ niệm cho anh thanh niên, song anh thanh niên kia rất thật thà nên đã gọi cô gái quên khăn để trả.
Câu 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
“Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:
– Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh”
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Trả lời:
Hàm ý của câu in đậm “Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá” ý nói anh họa sĩ lão thành rất thích uống nước chè nhưng sáng nay đi sớm quá cho nên chưa kịp uống. Ngụ ý nhắc nhở anh thanh niên về pha nước chè chuẩn bị tiếp khách.
Câu 3 (Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý): Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
“Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
– Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
– Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại”.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Trả lời:
+ Câu chứa hàm ý trong đoạn trích trên là: “Cơm chín rồi”
+ Câu trên có hàm ý là “ông vô ăn cơm đi” ý bé Thu muốn gọi anh Sáu vào ăn cơm nhưng không muốn gọi đầy đủ mà chỉ nói cộc lốc “Cơm chín rồi” nhằm thông báo cho anh Sáu vào ăn cơm.
Câu 4 (Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý): Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?
Trả lời:
+ Những câu in đậm: “Hà, nắng gớm, về nào…” và “Tôi thấy người ta đồn…” không chứa hàm ý.
+ Vì những câu nói này nhằm nói tránh, nói lảng và tỏ ý nghi ngờ chưa biết sự thật đúng sai như thế nào