Trước khi đi vào luyện tập, việc nắm được các kiến thức nền là vô cùng cần thiết. Phần lý thuyết của bài soạn Bố cục trong văn bản trang 28-29-30 gồm các nội dung chính dưới đây.
Soạn Bố cục trong văn bản – Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản
1. Bố cục của văn bản
Câu hỏi a: Em muốn viết một lá đơn để xin gia nhập Đội Thiếu niên Tiền phòng Hồ Chí Minh. Hãy cho biết: Những nội dung trong đơn ấy có cần được sắp xếp theo một trật tự không? (Ví dụ có nên viết lí do khiến em muốn xin vào Đội trước, rồi mới khai rõ họ tên em là gì, sống và học ở đâu không? Hoặc có nên đưa ra lời hứa sẽ tiếp tục phấn đấu sau khi được kết nạp vào Đội trước, rồi mới nếu lí do xin vào Đội hay không? Vì sao?
Trả lời:
Nội dung trong đơn cần sắp xếp theo trình tự nhất định. Em không thể viết lí do xin vào Đội trước rồi mới khai họ tên, cũng không thể hứa tiếp tục phấn đấu rồi mới nêu lí do vào Đội. Vì như vậy không đúng trình tự, quy trình của việc viết đơn.
Để viết đơn xin vào Đội, em cần viết theo trình tự sau:
– Quốc hiệu
– Tên đơn
– Phần kính gửi
– Họ và tên
– Ngày, tháng, năm sinh
– Lớp, trường, địa chỉ
– Lí do xin gia nhập Đội
– Lời hứa khi trở thành đội viên
– Lời cảm ơn
– Nơi, ngày, tháng, năm viết đơn.
Câu hỏi b: Sự sắp đặt nội dung các phần trong văn bản theo một trình tự hợp lý được gọi là bố cục. Em hãy cho biết: Vì sao khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm đến bố cục?
Trả lời:
Khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm đến bố cục vì: Bố cục giúp văn bản có trình tự hợp lý dẫn đến nội dung hợp lý và đạt được mục đích giao tiếp.
2. Soạn Bố cục trong văn bản – Những yêu cầu về bố cục trong văn bản
Đọc hai câu truyện trong SGK trang 29 và trả lời câu hỏi:
a) Hai câu chuyện trên đã có bố cục chưa?
Trả lời:
Soạn Bố cục trong văn bản các em thấy, hai câu chuyện (trong SGK trang 29) chưa có bố cục hợp lí. Bởi các sự việc của câu chuyện không được kể theo trình tự, vì vậy không thể hiện được mục đích gây cười cũng như mục đích giáo huấn.
b) Cách kể chuyện như trên bất hợp lí chỗ nào?
Trả lời:
– Ở câu chuyện (1), cách kể chuyện bất hợp lí ở chỗ: Truyện đang kể về việc ếch quen ngồi đáy giếng, nên nó chủ quan, con trời bằng vung lại được kể sau sự việc ếch ra ngoài giếng.
Bên cạnh đó, chuyện ếch bị trâu giẫm bẹp hoàn toàn không liên quan đến việc “con trâu trở thành bạn của nhà nông”.
– Ở câu chuyện (2) thì không làm rõ được tính cách của hai nhân vật gây hài trong câu chuyện. Ở đây, anh chàng nào cũng cố gắng khoe phần của mình, mà không chú ý đến người khác.
Ngoài ra, phía trước đã trả lời không thấy con lợn cưới, nhưng phần sau mới đưa ra câu hỏi: “Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?”.
c) Theo em, nên sắp xếp bố cục hai câu chuyện trên như thế nào?
Trả lời
Theo em, bố cục hai câu chuyện nên sắp xếp như sau:
– Truyện (1):
+ Con ếch sống trong một cái giếng
+ Thấy bầu trời chỉ bé bằng cái vung thì nghĩ mình là chúa tể
+ Khi ếch ra khỏi giếng thì đi lại huênh hoang, hiên ngang, kêu ồm ộp.
+ Kết cục là bị con trâu giẫm bẹp .
– Truyện (2):
+ Nói về tính hay khoe của hai anh
+ Một anh mặc áo mới đứng từ sáng không có người hỏi
+ Có một anh đi qua: “Anh có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?”
+ Anh kia mới khoe áo và trả lời là: “Từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này, tôi chả thấy con lợn nào chạy qua cả”.
3. Các phần của bố cục
a) Hãy nêu nhiệm vụ của ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài trong văn bản miêu tả và văn bản tự sự.
– Trong văn bản miêu tả và văn bản tự sự, phần Mở bài có nhiệm vụ giới thiệu đối tượng chính của văn bản, được miêu tả, được kể trong phần Thân bài.
– Phần thân bài có nhiệm vụ miêu tả các đặc điểm, tính cách của đối tượng được khái quát ở phần Mở bài.
– Phần kết bài thì có nhiệm vụ khái quát một cách tổng thể về đối tượng được miêu tả.
b) Có cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của mỗi phần không? Vì sao?
Để văn bản mạch lạc và có nội dung rõ ràng, dễ hiểu, các em cần phân biệt các phần của bố cục. Nếu không phân biệt, văn bản sẽ lộn xộn, lủng củng, không rõ nội dung.
c) Có bạn nói rằng, phần Mở bài chỉ là sự tóm tắt, rút gọn của phần Thân bài, còn phần Kết bài chẳng qua chỉ là sự lặp lại một lần nữa phần Mở bài. Nói như vậy có đúng không? Vì sao?
Phần mở bài không phải là sự tóm tắt phần Thân bài và phần Kết bài không phải sự lặp lại của mở bài. Bởi như đã nói ở trên, mỗi phần của bố cục có một nhiệm vụ riêng:
– Mở bài có vai trò đặt vấn đề, giới thiệu nhân vật; phần Thân bài có nhiệm vụ giiar quyết vấn để và phần Kết bài như là lời khẳng định, lời chốt lại vấn đề được nêu ra và phân tích.
– Các phần trong bố cục văn bản có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau, cùng thể hiện cho một chủ đề, một nội dung nhất định nhưng đều giữ vai trò riêng, chứ không trùng lặp nhau.
d) Có bạn khác lại cho rằng, nội dung chính của việc miêu tả, tự sự (của đơn từ nữa) được dồn cả vào phần Thân bài, nên phần Mở bài và Kết bài không cần thiết lắm. Em có đồng ý với ý kiến đó không?
Em không đồng tình với ý kiến này, bởi các phần trong văn bản giữ một vai trò riêng và có liên quan chặt chẽ với nhau, khi ta bỏ đi một phần của bố cục thì văn bản sẽ trở nên mất cân đối, không có trình tự và không thể hiện được nội dung của văn bản một cách rõ ràng.
Với bài soạn bố cục trong văn bản trang 28-29-30, mong rằng các em nắm vững được kiến thức về bố cục văn bản để khi viết bài văn thật mạch lạc, rõ ràng.