Hai Đứa Trẻ do Thạch Lam sáng tác, ông là nhà văn sở hữu nhiều tác phẩm văn học giá trị. Hầu hết tác phẩm của ông đều khai thác sâu và cảm xúc nhân vật, trong bối cảnh cuộc sống đời thường. Trong đó, Hai Đứa Trẻ là một trong những tác phẩm tiêu biểu, mang giá trị nội dung sâu sắc. Cùng phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ để thấy được bức tranh làng quê nghèo nàn và sự nhàm chán của con người nơi phố huyện.
Phân tích chi tiết tác phẩm Hai Đứa Trẻ của Thạch Lam
Hai Đứa Trẻ được Thạch Lam viết năm 1938, trích ra từ tập Nắng Trong Vườn. Tác phẩm kể về thời gian từ chiều đến đêm khuya nơi phố huyện, cảnh sinh hoạt của con người nơi đây. Tác giả đã đi sâu vào cảm xúc từng nhân vật, và cuộc sống, niềm hy vọng của họ.
- Luận điểm 1: Phố huyện nghèo lúc chiều tàn, hoàng hôn buông xuống
Tác phẩm bắt đầu với âm thanh tiếng trống thu không, báo hiệu mặt trời đã về chiều. Bức tranh thiên nhiên thật lãng mạn, trữ tình, đậm chất làng quê Việt Nam. Mặt trời lúc này trong mắt tác giả như hòn than sắp tàn, không còn vai trò soi sáng cho không gian. Buổi chiều im ắng với “văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve”. Phố huyện tĩnh lặng đến mức có thể nghe được muỗi, ếch nhái kêu từ xa.
Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ để thấy bức tranh thiên nhiên Việt Nam buổi chiều hoàng hôn đẹp đẽ. Tuy nhiên những âm thanh trên không làm thêm sự rộn ràng nơi làng quê nghèo, vẫn thật buồn tẻ. Âm thanh nhỏ bé làm nổi bật hơn không gian yên tĩnh, đơn điệu nơi đây. Bức tranh thiên nhiên lúc chiều dưới ngòi bút của Thạch Lam là sự lụi tàn, tan tác, buồn tẻ. Như vậy, dưới cảnh chiều tàn buồn man mác, con người nơi đây cũng chưa thấy vui vẻ hơn. Chiều tàn, chợ tan, không còn tiếng ồn ào, trò chuyện của bất cứ ai. Tiếng trống gõ rồi thôi, không gian im ắng đến đáng sợ, làm con người thêm não nề.
Hoạt động sinh hoạt về chiều của người dân phố huyện cũng không mấy náo nhiệt. “Chợ họp giữa phố vãn từ lâu. Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và bã mía”. Sau một ngày hoạt động, mọi thứ đọng lại chỉ còn lại những rác rưởi. Ngày tàn, chợ cũng tàn, những kiếp người nơi đây thật tàn tạ. Họ không có lấy một việc làm kiếm nhiều tiền để thay đổi cuộc sống, các gian hàng bán đều ế ẩm. Chiều về, trả lại cho phố huyện sự tĩnh lặng đến lạ thường, nhưng rất đỗi quen thuộc.
Tuy nhiên, chợ tàn là lúc các đứa bé chưa có khả năng lao động tự kiếm ăn. Chúng “cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi. Chúng nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, hay bất cứ cái gì có thể dùng được của các người bán hàng để lại”. Chỉ là một đứa trẻ, nhưng chúng phải học cách sinh tồn, kiếm ăn, lượm bất cứ gì sử dụng được.
- Luận điểm 2: Bức tranh cuộc sống, sinh hoạt con người phố huyện khi màn đêm buông xuống
Thông qua việc Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ, chúng ta thấy rõ hoàn cảnh bi đát của người dân. Khi phố huyện bị bao trùm hoàn toàn bởi bóng tối. Đầu tiên là Liên, nhân vật là một cô gái mới lớn. Cô ý thức được cuộc sống hiện tại của mình, đặc biệt nhạy cảm với mọi thứ xung quanh. Trong khoảnh khắc ngày tàn, cô cảm giác buồn man mác. Liên gắn bó với quê hương từ nhỏ, đã quen với mùi đất, hương vị nơi đây. Khi bóng đêm bao phủ, liên nhanh tay “thắp đèn, xếp những quả sơn đen lại, trong lúc An đi tìm then để cài cửa cho chắc chắn”. Tiếp theo, cô tổng kết doanh thu sau một ngày bán hàng. An là em gái của Liên, luôn đồng hành, hỗ trợ chị mọi việc trong ngày.
Hình ảnh chị Tí “ngày, chị đi mò cua bắt tép; tối đến chị mới dọn cái hàng nước này dưới gốc cây bàng, bên cạnh cái mốc gạch”. Chị làm mọi việc để trang trải lo cho con, gia đình. Bác Xẩm hành nghề ca hát, hy vọng người qua đường cho chác chút đỉnh. Tuy nhiên, nơi đây con người quá nghèo nàn, để có tư tưởng thưởng thức âm nhạc. Tiếp theo là bác Xiêu với gánh phở đầy, nhưng đối với phố huyện đây là “là một thứ quà xa xỉ, nhiều tiền”. Một tô phở cũng là quá xa xỉ, họ không đủ khả năng kinh tế để ăn, cái nghèo thật xơ xác.
Tiếp đến là cụ Thi, đây là nhân vật để lại ấn tượng với người đọc sâu sắc. Cụ suốt ngày uống rượu và chìm trong cơn say, bước chân đi không vững. Đây cũng là cách mà cụ chọn để làm cho cuộc sống đặc biệt, bớt nhàm chán. Người dân nơi đây vẫn hoạt động sôi nổi cả ban ngày lẫn ban đêm để sống tốt mỗi ngày, mặc dù rất khắc nghiệt. Họ chưa tìm ra một lối đi mới, thay đổi cuộc sống. Cuộc sống của người dân phố huyện hiện tại là chuỗi ngày lặp lại. Tuy nhiên, họ luôn có ước mơ, hy vọng, cố gắng để mong có tia hy vọng.
- Luận điểm 3: Hình ảnh Liên và An đợi tàu mỗi tối, tâm trạng hai chị em khi tàu đi qua
Chỉ khi Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ mới thấy được rõ cảm xúc của Liên và An khi đợi tàu. Đoàn tàu đi qua phố huyện mỗi đêm khuya muộn là chi tiết đắt giá nhất tác phẩm Hai Đứa Trẻ. Tuy nhiên, đoàn tàu chỉ đi ngang không hề dừng lại, không ban phát một thứ gì về mặt vật chất. Nhưng lại mang ý nghĩa đặc biệt cho tầm hồn hai đứa trẻ Liên và An. Ban đầu, Liên và An đợi tàu vì mẹ dặn, để mục đích bán hàng. Tuy nhiên, lý do chính để chị em Liên luôn háo hức, mong chờ tàu đến là vì mang lại cho chúng những thứ mà phố huyện không hề có.
Hầu như, cả phố huyện đều thức, và cố chờ đến thời điểm tàu đến, đi qua hẳn mới ngủ. Họ chờ tàu không phải vì để bán hàng kiếm tiền, được nhận thứ gì mà vì họ thấy được ánh sáng nơi chốn phồn hoa đô thị. Chính vì vậy, dù An và Liên buồn ngủ tít mắt, nhưng vẫn cố thức, An còn nói “tàu đến chị đánh thức em dậy nhé”. Không chỉ Liên, An cũng muốn thay đổi cuộc sống.
Liên đợi tàu cả thanh xuân, tàu đến báo hiệu cô rất rõ. “Liên cũng trông thấy ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất, như ma trơi. Rồi tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại, trong đêm khuya kéo dài ra theo gió xa xôi. Liên đánh thức em”. Tàu chỉ đến và “vụt qua” trong thoáng chốc, nên cần phải tập trung nhìn. Liên gọi em dậy để kịp xem khoảnh khắc quý báu khi tàu đến.
Tàu đến, âm thanh từ còi, người trên tàu cười cười nói nói, tiếng ma sát với đường ray, ánh sáng từ tác toa tỏa ra. Một sự vui vẻ, náo loạn chỉ có đoàn tàu mới có, khác hoàn toàn với không gian lặng lẽ nơi phố huyện. Ánh sáng, tiếng ồn chỉ đến và đi trong chốc lát, nhưng lại được chờ đợi suốt một ngày dài. Tàu qua, Liên và An vẫn lưu luyến, chăm chút đến khi mất hút đằng sau rặng tre. Lúc này bỗng tâm trạng Liên trĩu nặng, buồn lặng lẽ. Đoàn tàu là hình ảnh đại diện cho ước mơ đổi đời, tham vọng thay đổi cuộc sống con người phố huyện nghèo.
Kết bài
Phân tích tác phẩm Hai Đứa Trẻ để thấy được bức tranh phố huyện nghèo. Tác giả đi vào sâu tâm lí nhân vật, từng chi tiết một, làm nổi bật lên nét riêng mỗi người. Qua tác phẩm, chúng ta thấy con người cần có ước mơ, động lực sống để tốt hơn mỗi ngày.