Phần I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả trong văn bản tự sự
Câu 1: Đọc đoạn trích trang 92 sách giao khoa lớp 9 tập 1
Câu 2: Suy nghĩ và trả lời câu hỏi:
a. Đoạn trích kể về trận đánh nào? Trong trận đánh đó, nhân vật vua Quang Trung làm gì, xuất hiện như thế nào?
b. Chỉ ra các chi tiết miêu tả trong đoạn trích. Các chi tiết miêu tả ấy nhằm thể hiện những đối tượng nào?
c. Kể lại nội dung đoạn trích trên, có bạn nêu ra các sự việc sau đây:
* Vua Quang Trung cho ghép các ván lại, 10 lính khiêng một bức, rồi tiến sạt báo vây đồn Ngọc Hồi
* Quân Thanh bắn tên không trunga phát nào
* Quân vua Quan Trung khiếng ván xông lên đánh tan quân Thanh
* Quân Thanh thất bại, chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ tự vẫn
Nếu chỉ kể sự việc diễn ra như thế thì nhân vật vua Quang Trung có nổi bật, trận đánh có sinh động không? Tại sao? So sánh sự việc chính bạn đã nêu và rút ra nhận xét?
Gợi ý trả lời:
a) Đoạn trích kể lại chuyện vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi. trong trận đánh đó Vua Quang Trung cưỡi voi xông trận chỉ huy và xuất hiện dưới làn khói mờ ảo.
b)
- Các chi tiết miêu tả trong đoạn trích trên:
* Nhân Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì hòng làm cho quân Nam rối loạn.
* Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết.
* Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành sông, quân Thanh đại bại.
- Các chi tiết miêu tả ấy nhằm thể hiện những đối tượng nào?
Các chi tiết miêu tả trên thể hiện sinh động trận đánh giữa Quân Nam và Quân Thanh trong trận đánh của Vua Quang Trung đánh đồn Ngọc Hồi.
c)
- Các bạn có thể nêu ra các sự việc sau đây:
* Nếu chỉ kể sự việc diễn ra như trên thì câu truyện sẽ mất đi sự lôi cuốn, không làm cho người đọc cảm giác hứng thú, và câu chuyện sẽ không sinh động vì đó đơn giản chỉ là kể lại các sự kiện lịch sử.
* Ta thấy so với đoạn trích thì trận đánh được tái hiện lại một cách sinh động nhờ những yếu tố miêu tả.
* Nhờ có miêu tả bằng các chi tiết trên ta thấy được sự việc diễn ra như thế nào trong trận đánh một cách chi tiết, nhờ yếu tố miêu tả mà trận đánh được tái hiện lại một cách sinh động hấp dẫn người đọc và dễ nhớ về trận đánh hơn.
Phần II: Luyện tập miêu tả trong văn bản tự sự
Câu 1: Tìm những yếu tố tả người và tả cảnh trong hai đoạn trích Chị em Thúy Kiều trang 81 và Cảnh ngày xuân trang 84. Phân tích giá trị của những yếu tố miêu tả ấy.
Gợi ý trả lời:
a. Đoạn trích Chị em Thúy Kiều:
– Yếu tố miêu tả người gồm:
- Miêu tả chung cả 2 chị em Thúy Kiều qua các câu thơ:
+ “Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười”
- Miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân:
+ “Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da”.
- Miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều:
+ “Kiều càng sắc sảo mặn mà”
+ “Làn thu thủy nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”
+ “Một hai nghiêng nước nghiêng thành”
- Miêu tả sự tài trí và phẩm hạnh của Kiều
+ “Thông minh vốn sẵn tính trời”
+ “Pha nghề thi họa, đủ mùi ca ngâm
Cung thương lầu bậc ngũ âm
Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương”
- Miêu tả cảnh
+ “Êm đềm trướng rũ màn che
- Giá trị của những yếu tố đó
Tác giả dùng các yếu tố tả người qua các câu thơ trên để làm nổi bật vẻ đẹp của hai chị em Thúy Vân và Thúy Kiều. Thúy kiều mang vẻ đẹp sắc sảo mặn mà, còn Thúy Vân lại mang vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu. Ở đây Nguyễn Du đã lấy thiên nhiên làm chuẩn mực để vẽ nên hai chân dung mĩ nhân mĩ miều.
b. Đoạn trích Cảnh Xuân:
- Yếu tố tả người thể hiện qua những hình ảnh, câu thơ như:
+ “Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân”
+ “Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước, áo quần như nêm”;
+ “Chị em thơ thẩn dan tay ra về”.
- Yếu tố tả cảnh thể hiện qua những hình ảnh, câu thơ sau:
+ “Ngày xuân con én đưa thoi;
Thiều quang chín chục, đã ngoài sáu mươi”
+ “Cỏ non xanh tận chân trời
Cảnh lê trắng điểm một vài bông hoa”
+ “Ngổn ngang gò đống kéo lên”;
Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay”;
+ “Tà tà bóng ngả về tây”;
+ “phong cảnh có bè thanh thanh”
+ “Nao nao, dòng nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghền bắc ngang”
- Giá trị của những yếu tố đó
Tác giả đã dùng các yếu tố tả người tả cảnh để miêu tả vẻ đẹp của mùa xuân và không khí lễ hội mùa xuân, rộn ràng, vui tươi,
Câu 2: Dựa vào đoạn trích Cảnh ngày xuân, hãy viết một đoạn văn kể về việc chị em Thúy Kiều đi chơi trong buổi chiều ngày Thanh minh. Trong khi kể vận dụng các yếu tố miêu tả để tả cảnh ngày xuân.
Gợi ý trả lời:
Thời gian trôi đi thật nhanh, mới đó mà nay đã là ngày xuân. Không khi ngày xuân thật đẹp, rộn ràng biết bao. Chim én thì bay lượn như thoi đưa, cỏ cây thì non xanh, cành lê đã điểm một vài bông hoa. Ai ai cũng nô nức yến anh, tài tử, giai nhân, ngựa xe tham gia lễ Tảo mộ. Hai chị em Thúy Kiều, Thúy Vân cũng xúng xính áo quần hòa vào dòng người tham gia lễ tảo mộ, hội là đạp thanh. Và đến buổi chiều, khi mặt trời đã xế đằng tây, chị em Thúy Kiều cùng nhau ra về. Họ lững thững đi dọc theo dòng suối nhỏ chạy uốn lượn quanh co, phía cuối dòng suối có một chiếc cầu nhỏ bắc ngang. Phong cảnh nơi đây trong buổi chiều tà thật là thanh tĩnh và lòng người thoáng chút ưu tư.
Câu 3: Giới thiệu trước lớp về vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều bằng lời của mình để luyện thêm miêu tả trong văn bản tự sự.
Gợi ý trả lời:
Thúy Kiều và Thúy Vân là hai cô con gái đầu lòng của Vương Viên Ngoại, cả hai đều có một vẻ đẹp riêng.
Cả hai nàng đều khuôn phép, đức hạnh trong nền nếp gia đình gia giáo. Thúy Vân là em. Nàng mang vẻ đẹp phúc hậu, đoan trang với gương mặt tròn đầy như vầng trăng và đôi mày ngài thanh thoát, đẹp hoàn mĩ. Nụ cười của nàng được ví như hoa thắm tươi, còn tiếng nói thì dịu dàng, ngọt ngào như ngọc quý. Trong khi đó, Thúy Kiều lại được tác giả miêu tả với vẻ đẹp vô cùng sắc sảo, mặn mà. Ánh mắt nàng trong sáng, long lanh không gợn sóng như làn nước mùa thu. Cũng như trên khuôn mặt xinh đẹp ấy là đôi lông mày thanh tú cong như dáng núi mùa xuân. Không những thế, Kiều còn giỏi cả về cầm, kì, thi, họa. Vẻ đẹp đằm thắm, thông minh của Kiều khiến cho thiên nhiên cũng phải hờn ghen.