I – Bố cục bài Mây và sóng – SGK Ngữ Văn 9 – Tập 2

  • Phần 1: Từ đầu … bầu trời xanh thẳm: Câu chuyện tưởng tượng của em bé với những người sống trên mây cùng những trò chơi gắn bó với em. 
  • Phần 2: Còn lại: Em bé tưởng tượng ra những câu chuyện của em với người sống trong sóng. 

II – Đọc hiểu văn bản Mây và sóng

Câu 1: SGK Ngữ Văn 9 – Tập 2 Trang 88

Lời nói của em bé gồm hai phần có nhiều nét giống nhau.

a) Hãy chỉ ra những điểm giống nhau và khác nhau (về số dòng thơ, về các xây dựng hình ảnh, về cách tổ chức khổ thơ,…) giữa hai phần và phân tích tác dụng của những chỗ giống nhau và khác nhau ấy trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ.

b) Giả thiết không có phần thứ hai thì ý thơ có được trọn vẹn và đầy đủ không?

Trả lời:

Mây và sóng là một bài thơ văn xuôi không bị ràng buộc bởi luật thơ và cũng không có vần. Tuy nhiên, qua bố cục, cấu tạo dòng thơ ta vẫn thấy được âm điệu nhịp nhàng của nó. Lời nói của em bé – nhân vật chính gắn với hai cảnh thơ được sáng tạo bằng trí tưởng tượng. 

a) Điểm giống nhau giữa 2 phần thơ: Kết cấu, số dòng thơ, cách xây dựng hình ảnh đều thực hiện theo trình tự thuật lại lời rủ rê, từ chối và sự tưởng tượng của em bé. 

Điểm khác nhau:

  • Đối tượng ở mỗi phần là khác nhau: Mây – sóng. 
  • Trò chơi: Con là mây và mẹ là trăng – con là sóng và mẹ là bến bờ kỳ lạ. 
  • Không gian: Trên trời – dưới biển. 

Sự tương đồng và khác biệt của mỗi phần đã tạo nên sự trùng điệp, âm vực lên xuống của ý thơ. Đồng thời nâng cao và làm nổi bật chủ đề của toàn bài cũng như tình cảm mẹ con thiêng liêng. 

b) Mây và sóng có thể xem là lời thổ lộ tình cảm vô cùng chân thành, ấn tượng của em bé đối với mẹ của mình. Lấy hình tượng mây và sóng để thổ lộ hết tâm tư một cách tự nhiên, liền mạch. Mặc dù không gian có sự khác biệt trên trời – dưới biển nhưng nó lại tạo nên cấu trúc hài hòa, bổ sung cho nhau.

Điều đáng chú ý, sự thổ lộ của em bé không xảy ra trong tình huống thông thường mà xuất hiện trong thử thách và có tính lặp lại. Đến phần thứ 2 ý thơ mới thực sự trọn vẹn, thể hiện đầy đủ tình thương yêu mẹ của em bé. Vậy nên nếu không có phần thứ 2, ý thơ không đầy đủ, hiệu ứng trùng điệp, khẳng định không còn mạnh mẽ. 

Câu 2 – Mây và Sóng SGK Ngữ Văn 9 – Tập 2 trang 88

Xác định vị trí của dòng thơ “con hỏi:….” ở mỗi phần. (Gợi ý: Hãy lý giải vì sao em bé chưa từ chối ngay lời mời gọi của những người sống “trên mây” và những người sống “trong sóng”)

Trả lời:

Dòng thơ “Con hỏi…” được tác giả đặt sau mỗi lời mời, rủ rê và trước lời đáp của những người sống “trên mây” và “trong sóng”. Cụ thể:

Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình lên đó được?”

Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?”

Việc đặt dòng thơ ở những vị trí ấy cho thấy tính xác thực và hấp dẫn của trò chơi. Bởi nếu chú bé từ chối ngay khi có lời rủ rê thì tình cảm thiếu tính thực tế vì đứa trẻ nào chẳng ham chơi, thích khám phá. Trong khi lời mời gọi, rủ rê ấy lại xuất hiện tận 2 lần. Đương nhiên cậu bé vẫn có sự băn khoăn, lôi cuốn. Vậy nhưng so với tình yêu thương của mẹ, những trò chơi ấy chẳng còn hấp dẫn nữa. Chỉ cần nghĩ đến việc mẹ đang đợi ở nhà “buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà” nên chú bé đã từ chối những lời rủ rê, mời gọi dù trò chơi hấp dẫn đến đâu. 

Câu 3: 

Hãy so sánh những cuộc vui chơi của những người “trên mây” và “trong sóng” giữa thế giới tự nhiên và những trò chơi của “mây và sóng” do em bé tạo ra. Sự giống nhau cũng như sự khác nhau giữa các cuộc chơi đó nói lên điều gì?

Trả lời

So với những cuộc chơi của những người “trên mây” và “trong sóng” với thế giới tự nhiên, những trò chơi “mây và sóng” do em bé tạo ra hay và thú vị hơn nhiều. Trong trò chơi ấy có cả sự xuất hiện của mẹ càng tăng thêm mức độ hấp dẫn cho nó: 

”Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn

Con là sóng và mẹ là bến bờ kỳ lạ

Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ

Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào”

Trò chơi do em bé tạo ra và trò chơi được mời gọi từ Mây và Sóng đều có sự hấp dẫn, mới lạ, hấp dẫn. Chúng chỉ khác nhau ở nhân vật tham gia trò chơi. Sự tương đồng và khác nhau của những trò chơi đã nói lên sức mạnh thiêng liêng của tình mẫu tử. Dường như tình yêu thương mẹ dành cho em bé là vô bờ bến. Tình mẹ gắn bó thân thiết như mây với trăng, biển với bờ. Tình cảm ấy có thể lên tới tầm của vũ trụ vô cùng thiêng liêng, bất diệt. 

Câu 4:

Hãy chỉ ra những thành công về mặt nghệ thuật của bài thơ trong việc xây dựng các hình ảnh thiên nhiên (chú ý các hình ảnh mây, trăng, sóng, bờ biển). 

Trả lời: 

Mây và sóng mang đến cho chúng ta rất nhiều hình ảnh nghệ thuật biểu trưng. Đó là: Mây, trăng, sóng, bờ biển. Việc cá nhân hóa hình ảnh thiên nhiên ấy tạo nên nhịp điệu, cái hồn cốt hấp dẫn cho bài thơ. Đó đều là những hình ảnh đẹp đẽ, gắn liền với tất cả mọi người. Nó thành công ở chỗ:

  • Đó là hình ảnh tự nhiên nhưng xuất hiện trong trí tưởng tượng của chú bé. 
  • Hình ảnh tượng trưng cho cuộc sống rộn ràng, sôi động, cuốn hút xung quanh, sức hút kỳ lạ với con người. 
  • Hình ảnh mang tính ẩn dụ cho những cám dỗ trong cuộc đời. 
  • Hình ảnh lung linh, huyền ảo có tính biểu tượng, tạo ra sự logic, liên kết với tình cảm mẫu tử thiêng liêng. 

Câu 5:

Phân tích ý nghĩa của câu thơ “Con lăn, lăn, lăn mãi… ở chốn nào”.

Trả lời:

“Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ.

Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào.”

Đây là hai câu cuối bài thơ không chỉ chốt lại vấn đề mà còn thể hiện rõ nét tình cảm thiêng liêng của mẹ con. Dù con có “lăn” xa tới đâu thì cuối cùng mẹ vẫn bao la luôn sẵn sàng dang rộng tay để con “tan vào lòng mẹ”. Dường như khi ở bên mẹ là giây phút hạnh phúc nhất con được “cười vang”. 

Với tình yêu mẹ mãnh liệt, chú bé đã tưởng tượng ra những trò chơi chỉ có hai mẹ con. Đó chẳng đơn giản là ước muốn tách rời cuộc sống xung quanh mà nó còn thể hiện tình cảm vô cùng sâu sắc với mẹ của mình. Tình yêu ấy có thể vượt lên trên tất cả thú vui hàng ngày, cám dỗ của cuộc sống. Dường như nó mãnh liệt đến mức lấn át cả những mối quan hệ khác. 

Câu 6:

Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn có thể gợi cho ta suy ngẫm thêm điều gì nữa?

Trả lời

Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ Mây và sóng còn gợi cho người đọc nhiều suy nghĩ nhân sinh, cuộc sống sâu sắc, cụ thể:

  • Trên con đường đời con người sẽ gặp không ít những cám dỗ. Muốn khước từ chúng không hề dễ dàng. Nhưng chỉ cần có điểm tựa vững chắc, và trong đó tình mẫu tử chính là điểm tựa vững chắc nhất giúp chúng ta vượt qua tất cả. 
  • Hạnh phúc không phải điều gì quá bí ẩn, nó không ở “trên mây” cao vợi hay “trong sóng” xa xôi. Nó chẳng cần ai ban phát mà hạnh phúc ở ngay bên cạnh ta và do chính chúng ta tạo nên, nắm giữ. 

Trên đây là toàn bộ nội dung soạn văn bài Mây và sóng. Hy vọng với những thông tin này  các em học sinh có thể nắm vững kiến thức áp dụng cho bài học cũng như kiểm tra.