Soạn phần Chuẩn bị
Các em soạn theo câu hỏi dưới hình sau:
– Khi đọc truyện đồng thoại, các em cần chú ý:
+ Khái niệm truyện đồng thoại: là loại truyện thường lấy các con vật làm nhân vật. Tác giả sẽ nhân hóa con vật, miêu tả hình dáng, tính cách, câu chuyện của nhân vật đó như con người.
– Trả lời các câu hỏi:
1. Truyện kể về những sự việc gì? Đâu là những sự việc chính?
=> Truyện kể về những sự việc: Dế Mèn có ngoại hình cường tráng, tính cách hung hăng, hống hách; giới thiệu Dế Choắt yếu đuối là hàng xóm của Dế Mèn; Dế Mèn dạy Dế Choắt việc làm nhà cửa; Dế Mèn trêu chị Cốc và hậu quả của việc trêu đó.
=> Sự kiện chính là: Dế Mèn trêu chị Cốc và khiến Dế Choắt bị chết oan ức. Dế Mèn nhận được bài học đầu tiên trong đời.
2. Nhân vật trong truyện là những loài vật nào? Ai là nhân vật chính?
=> Nhân vật trong truyện gồm có: Dế Mèn, Dế Choắt, chim Cốc. Dế Mèn là nhân vật chính.
3. Hình dạng, tính nết của các con vật được thể hiện trong truyện vừa giống loài vật ấy, vừa giống con người ở chỗ nào?
=> Hình dạng, tính nết của các con vật được thể hiện trong truyện vừa giống loài vật ấy, vừa giống con người ở chỗ nào?
Dế Mèn:
Có đặc điểm giống loài vật như: đôi càng mẫm bóng, thân màu nâu bóng mỡ, sợi râu dài uốn cong, đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn giờ thành dài kín đuôi…
Có đặc điểm giống con người, ví dụ như: chàng thanh niên cường tráng, đi đứng oai vệ, hung hăng, hống hách, nghịch ranh…
Dế Choắt:
Đặc điểm giống loài vật (gầy gò, dài lêu nghêu; cánh ngắn ngủn đến giữa lưng; đôi càng bè bè…) và đặc điểm giống con người (giống một gã nghiện thuốc phiện; mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ; tính nết ăn xổi ở thì…)
Chị Cốc:
Đặc điểm giống loài vật (đứng chỗ mát rỉa lông, rỉa cánh; béo xù, mỏ như dùi sắt). Đặc điểm giống con người (trợn tròn mắt, giương cánh lên như sắp đánh nhau).
4. Truyện muốn nhắn gửi đến người đọc bài học gì? Bài học ấy có ý nghĩa với em không? Vì sao?
=> Truyện muốn nhắn gửi đến người đọc bài học về cách cư xử ngạo mạn, hống hách, coi thường người khác, hay bắt nạt kẻ yếu; lên án lối sống ích kỉ chỉ nghĩ đến bản thân.
=> Bài học ấy rất có ý nghĩa với em. Vì những thói xấu, lối sống, cách cư xử ấy thường gặp hàng ngày. Từ câu chuyện của Dế Mèn, em nhận ra rằng bản thân cần cư xử hòa nhã, đúng đắn với người xung quanh; không nên ngạo mạn, hống hách cho mình là giỏi giang, khỏe để coi thường hay bắt nạt người khác.
5. Tìm hiểu thêm về tác giả Tô Hoài và tác phẩm Dế mèn phiêu lưu kí
+ Về Tô Hoài:
=> Tô Hoài khai sinh là Nguyễn Sen. Quê ông ở Hà Nội. Ông được xem là nhà văn viết cho thiếu nhi nhiều nhất. Ông là một nghệ sĩ đa tài. Ông có hơn 70 tác phẩm truyện, kịch bản phim, kịch nói, kịch múa rối để lại cho đời như: Vợ chồng A Phủ, O chuột, Xóm giếng, Dế mèn phiêu lưu kí…
=> Ông mất năm 2014, hưởng thọ 94 tuổi.
+ Về tác phẩm:
=> Dế Mèn phiêu lưu kí là tác phẩm đồng thoại, ra đời năm 1954. Đây là tác phẩm nổi tiếng nhất của ông viết về loài vật, dành cho thiếu nhi.
=> Ban đầu truyện có tên gọi là “Con dế mèn” phát hành năm 1941. Sau đó, ông mới viết thêm và gộp thành truyện Dế mèn phiêu lưu kí.
=> Tác phẩm có 10 chương, kể về cuộc phiêu lưu của Dế Mèn qua thế giới loài vật.
6. Em đã từng chơi với một chú dế bao giờ chưa? Em biết những gì về loài động vật này?
– Em chưa từng chơi với một chú dế bao giờ. Theo em biết, dế là loài côn trùng thường sống ở bụi cỏ hay hóc đá. Chúng ăn cỏ.
Soạn phần Đọc hiểu
– Câu hỏi 1 trang 5 SGK: Hãy chú ý các chi tiết miêu tả Dế Mèn
Trả lời:
+ Đôi càng mẫm bóng
+ Vuốt ở chân, khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt
+ Đôi cánh trước thì ngắn hủn hoẳn, giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi
+ Đâu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng
+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm
+Sợi dâu dài và uốn cong
– Câu hỏi 2 trang 6 SGK: Qua lời kể của Dế Mèn, em hình dung thế nào về Dế Choắt?
Trả lời:
+Dế Choắt gày gò, dài lêu nghêu. Cánh của Dế choắt ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn.
+ Râu ria cụt, mặt lúc nào cũng ngẩn ngơ
+ Qua lời kể của Dế Mèn, em hình dung Dế Choắt rất bé nhỏ, yếu ớt, phát triển không toàn diện
– Câu hỏi 3 trang 7 SGK: Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà em hình dung ở phần 3 có điểm tương đồng nào với Dế Mèn và Dế Choắt trong bức tranh bên dưới?
Trả lời:
Nhìn tranh minh họa, em hình dung Dế Mèn thì cường tráng, phát triển đầy đủ, thân hình to lớn, khỏe mạnh, tự tin và có thái độ coi thường kẻ yếu hơn. Dế Choắt thì gầy gò, bé nhỏ, xanh xao, sức khỏe yếu và trông “lép vé”, yếu thế khi đứng trước Dế Mèn.
– Câu hỏi 4 trang 8 SGK: Dế Mèn đã “nghịch ranh” như thế nào?
Trả lời:
Những trò “nghịch ranh” của Dế Mèn:
+ Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.
+ Quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ khiến họ chỉ dám nhìn trộm
+ Thỉnh thoảng đá, ghẹo anh Gọng Vó
– Câu hỏi 5 trang 9 SGK: Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là gì? Xảy ra với ai?
Trả lời: Dế Mèn trêu chị Cốc, sau đó chạy vào hang. Chị Cốc tưởng Dế Choắt trêu nên mổ chết Dế Choắt. Tai họa lại giáng xuống đầu Dế Choắt đáng thương.
– Câu hỏi 6 trang 9 SGK: Em hãy tưởng tượng nét mặt của Dế Mèn lúc này.
Trả lời:
Sau khi Dế Choắt bị chị Cốc mổ, Dế Mèn hốt hoảng, sợ hãi và vô cùng ân hận vì trò đùa quái ác của mình.
– Câu hỏi 7 trang 10 SGK: Tranh minh họa nhân vật nào và về sự việc gì trong truyện?
Trả lời:
Tranh minh họa nhân vật Dế Mèn đem xác Dế Choắt đi chôn. Dế Mèn hối hận, rơi nước mắt vì hành động dại dột, hống hách của mình đã hại chết Dế Choắt. Cậu nghĩ về bài học đường đời đầu tiên của mình.
3. Soạn phần sau đọc hiểu
– Câu 1 trang 10 SGK: Câu chuyện trên được kể bằng lời của nhân vật nào? Hãy chỉ ra các nhân vật tham gia vào câu chuyện.
Trả lời:
+ Câu chuyện được kể bằng lời của Dế Mèn
+ Nhân vật tham gia vào câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc
– Câu 2 trang 10 SGK: Dế Mèn đã ân hận về việc gì? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.
Trả lời: Dế Mèn ân hận vì đã bày trò trêu chị Cốc, khiến Dế Choắt bị chết oan uổng, thương tâm. Do thói hung hăng, ích kỷ nên Dế Mèn đã phải hối hận. Đó cũng chính là bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
– Câu 3 trang 10 SGK: Dế Mèn đã có sự thay đổi về thái độ và tâm trạng như thế nào sau sự việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt? Vì sao có sự thay đổi ấy?
Trả lời:
Dế Choắt hốt hoảng quỳ xuống nâng đầu Dế Choắt => Dế Mèn hối hận lắm và nhận lỗi với Dế Choắt vì tội ngông cuồng dại dột=>Thương Dế Choắt, vừa ăn năn tội mình=> Đem chôn Dế Choắt, đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.
Thái độ, tâm trạng của Dế Mèn có sự thay đổi như vậy vì chính hành động sai lầm của mình đã gây nên cái chết cho người khác.
– Câu 4 trang 10 SGK: Từ các chi tiết “tự hoạ” về bản thân và lời lẽ, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu, thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt, chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?
Trả lời:
+ Dế Mèn tự họa bản thân: kiêu căng, ngạo mạn, hống hách
+ Lời lẽ, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu, thái độ đối với Dế Choắt, chị Cốc: coi thường, chế giễu, trịnh thượng, huênh hoang.
+Tính cách của nhân vật Dế Mèn: hống hách, ích kỷ, chỉ biết bản thân mình, không quan tâm, giúp đỡ người khác.
– Câu 5 trang 10 SGK: Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học gì?
Trả lời: Bài học mà Dế Mèn rút ra đó là không nên hung hăng, trêu trọc người khác và không nên giữ thói ích kỷ chỉ biết bản thân mình, làm ảnh hưởng đến người khác. Sống với mọi người cần cư xử chừng mực, biết quan tâm.
– Câu 6 trang 10 SGK: Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hoá trên cơ sở đảm bảo không thoát li sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” như thế trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chỉ tiết đã được nhà văn “nhân cách hoá”.
Trả lời:
+ Những điểm “có thật” giống loài dế: đôi càng mẫm bóng, những cái vuốt ở chân, khoeo cứng dần và nhọn hoắt, hai răng đen nhánh lúc nào cũng nhai, sợi dâu dài uốn cong chốc chốc lại đưa hai chân lên vuốt râu, đầu to từng tảng, rất bướng…
+ Những điểm “nhân cách hóa” giống con người của Dế Mèn: đi đứng oai vệ, thanh niên cường tráng, khi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai đáp lại, hung hăng, hống hách, tự đắc, nghịch ranh,…