Bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận: Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK trang 30:
I – MỐI QUAN HỆ GIỮA BỐ CỤC VÀ LẬP LUẬN
Câu hỏi (SGK trang 30): Đọc lại bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”. Xem sơ đồ dưới đây theo hàng ngang, hàng dọc và nhận xét về bố cục và cách lập luận, tức phương pháp xây dựng luận điểm ở trong bài.
(Gợi ý: Bài có mấy phần? Mỗi phần có mấy đoạn? Mỗi đoạn có những luận điểm nào?)
Trả lời:
Văn bản “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” có bố cụ 3 phần:
– Phần mở bài: nêu lên vấn đề bàn luận, đó là tinh thần yêu nước của nhân dân ta.
– Phần thân bài: gồm các luận điểm nhỏ như sau:
+ Tinh thần yêu của nhân dân ta trong quá khứ (tác giả đưa ví dụ)
+ Tinh thần yêu nước của nhân dân ta ở hiện tại (tác giả dẫn chứng bằng cách liệt kế các tầng lớp nhân dân và cách thể hiện tình yêu nước của họ.
– Phần kết bài: khẳng định lại luận điểm lớn nêu ở mở bài. “Bổn phận của chúng ta… làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đem ra thực hành vào công việc yêu nước kháng chiến”.
II – LUYỆN TẬP
Đọc bài văn và trả lời câu hỏi trang 32:
Câu 1 (SGK trang 32): Bài văn nêu lên tư tưởng gì? Tư tưởng ấy thể hiện ở những luận điểm nào? Tìm những câu mang luận điểm.
Trả lời:
– Bài văn nêu lên tư tưởng: Học cơ bản mới có thể trở thành tài lớn. Tác giả khẳng định vai trò của việc học cơ bản đối với một nhân tài. Tư tưởng – luận điểm lớn được nêu ngay ở tiêu đề văn bản.
– Tư tưởng ấy được thể hiện ở những luận điểm sau:
+ Ở đời có nhiều người đi học, nhưng ít ai biết học cho thành tài.
+ Dẫn chứng: Lê-ô-na đơ Vanh-xi học vẽ trứng
+ Chỉ ai chịu khó luyện tập động tác cơ bản thật tốt, thật tinh thì mới có tiền đồ.
Câu 2 (SGK trang 32): Bài có bố cục mấy phần? Hãy cho biết cách lập luận được sử dụng ở trong bài.
Gợi ý: Câu mở đầu đối lập “nhiều người” và “ít ai” là dùng phép lập luận gì? Câu chuyện Đơ Vanh xi vẽ trứng đóng vai trò gì trong bài? Hãy chỉ ra đâu là nhân, đâu là quả trong lập luận ở đoạn Kết bài.
Trả lời:
– Bài có bố cục 3 phần: mở bài – thân bài – kết bài
– Cách lập luận được sử dụng trong bài là theo chiều dọc: quan hệ tổng phân hợp. Nghĩa là nêu ra luận điểm chính ở đoạn đầu và đoạn cuối.
– Câu mở đầu đối lập sử dụng lập luận đối chiếu so sánh để nêu luận điểm: ít ai biết học cho thành tài.
– Câu chuyện của Đơ Vanh xi học vẽ trứng nhằm nhấn mạnh cách học cơ bản thông qua sự dạy dỗ có khoa học và sự kiên trì của thầy trò. Dẫn chứng câu chuyện này giúp tăng tính thuyết phục cho luận điểm chính.
– Lập luận theo lối nguyên nhân – kết quả. Ở đoạn Kết bài, nhân – quả được thể hiện:
+ Nhờ có thầy lớn => học trò mới có được những điều cơ bản nhất
+ Chỉ có thầy giỏi => tạo nên trò giỏi
+ Ai chịu khó luyện tập động tác cơ bản thật tốt, thật tinh => mới có tiền đồ